Επιμέλειαα: Μαρίνα Καρτελιά.
Σάμης Γαβριηλίδης
[Ο εκδότης Σάμης Γαβριηλίδης είναι εδώ και χρόνια ένα σημείο αναφοράς για τους ανθρώπους των γραμμάτων. Ακάματος εργάτης της τυπογραφίας, στην υπηρεσία του βιβλίου. Η μητέρα του, Καρολίνα Γαβριηλίδου, ήταν επιζήσασα του Αουσβιτς, του Νταχάου, του Μπέργκεν Μπέλσεν, με αριθμό στο χέρι της 40382. Ομως εκείνη του έμαθε πως δεν πρέπει να κρατά το μίσος στην καρδιά του για τις φρικαλεότητες που του διηγήθηκε.
Ο Σ. Γαβριηλίδης λέει στη συνέντευξη αυτή πως πρέπει να θυμόμαστε, να μη χρησιμοποιούμε το έγκλημα των ναζιστών κατά των Εβραίων, όπως δυστυχώς κάνουν οι εξουσιάζοντες όλων των αποχρώσεων και των ιδεολογιών. Συναντηθήκαμε και μιλήσαμε γι' αυτό και για άλλα πολλά και ενδιαφέροντα.
● Βρισκόμαστε στον 1ο όροφο των εκδόσεων Γαβριηλίδης. Το κτίριο όμως αυτό δεν είναι μόνο οι εκδόσεις. Θέλεις να μας ξεναγήσεις;
Στο κτίριο αυτό εγκατασταθήκαμε το 2011 για να στεγάσουμε την παραγωγή μας παντρεύοντας την υπερσύγχρονη ψηφιακή εκτύπωση με την παραδοσιακή ραφτή βιβλιοδεσία, συνδυασμός που μας επιτρέπει να τυπώνoυμε όσα αντίτυπα χρειάζονται. Το κτίριο είναι του 1856 και πρέπει να ήταν κατοικία αξιωματικού του Οθωνα. Σαν να μας επιβλήθηκε το κτίριο και παράλληλα με τις εκδόσεις αρχίσαμε, με τη φροντίδα της Βάσως Κυριαζάκου, να οργανώνουμε και εκδηλώσεις, πέρα από την παρουσίαση των βιβλίων που εκδίδουμε, που αφορούσαν πνευματικά και κοινωνικά θέματα, μουσικά λάιβ, θεατρικά αναλόγια, εικαστικές εκθέσεις, προβολές και άλλα συναφή με την τέχνη.
● Πώς άρχισε το ταξίδι σου στον χώρο τον εκδόσεων;
Εντελώς τυχαία, όπως όλα τα καλά. Μετά την πτώση της δικτατορίας, το 1975, εποχή που αρχίσαμε να διαβάζουμε σε ποσότητα, που γρήγορα έγινε και ποιότητα, ένας πολύ φίλος, με τον οποίο παίζαμε μπάλα κάθε Σάββατο, άνοιξε ένα βιβλιοπωλείο, το Πλέθρον, με τη νύφη του, που δεν μπορούσαν όμως να το κρατήσουν κι έτσι το ανέλαβα για να βοηθήσω. Αυτό ήταν. Στους δύο μήνες του είπα πως ή θα γίνω συνέταιρος ή θα ανοίξω δικό μου βιβλιοπωλείο. Γρήγορα κατάλαβα πως, για να υπάρξουμε, έπρεπε να αρχίσουμε και να εκδίδουμε. Ετσι το 1977 ξεκίνησαν και οι Εκδόσεις Πλέθρον, που συνδιεύθυνα μέχρι το 1986, όταν και χωρίσαμε. Από το 1988 ξεκίνησαν λοιπόν οι Εκδόσεις Γαβριηλίδης.
● Αλλαξαν τα πράγματα. Πολύς κόσμος της παλιάς φρουράς έφυγε. Σου λείπουν κάποιοι;
Πάντα οι φίλοι που φεύγουν λείπουν. Και στα 45 χρόνια που έχουν περάσει από το ξεκίνημα δυστυχώς είναι πολλοί. Και βεβαίως λείπουν. Ομως η κοινή συμμετοχή στην άνθηση του εκδοτικού τοπίου μετά τη δικτατορία τούς κρατάει διαρκώς ζωντανούς.
● Ηταν δύσκολο για έναν άνθρωπο εβραϊκής καταγωγής να μεγαλώνει, να δουλεύει, να επιχειρεί σε μια χώρα όπου το μεγάλο μέρος του πληθυσμού ανήκει σε άλλο θρήσκευμα;
Ποτέ μου δεν ένιωσα διαφορετικότητα λόγω της εβραϊκής μου καταγωγής. Νιώθω ίδιος με όλους τους πολίτες. Η Ελλάδα είναι από τους λίγους τόπους στον κόσμο που η φιλικότητα των ανθρώπων σε σχέση με τις καταγωγές είναι φανερή. Το δυστύχημα που έχει είναι ότι η δημόσια διοίκηση έχει έναν αντιμειονοτικό προσανατολισμό, γεγονός που δεν επιτρέπει να αναδειχτούν οι χιλιάδες δυνατότητες που έχουμε ως λαός και ως τόπος.
● Πολλές φορές μιλάμε για τη μητέρα σου. Αλλά ο κόσμος που μας διαβάζει δεν ξέρει τι πέρασε και πώς επέζησε από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί. Θα μας πεις;
Η μητέρα μου ήταν επιζήσασα των στρατοπέδων Αουσβιτς, Νταχάου, Μπέργκεν Μπέλσεν. Υπήρξε από τους λίγους που κατάφεραν να επιστρέψουν από τον όλεθρο των ναζί. Μαζί με τον πατέρα μου με μεγάλωσαν χωρίς να μου δημιουργήσουν καμία αγωνία και καμία αίσθηση τιμωρίας για όσους έκαναν αυτά τα εγκλήματα. Εδώ οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον φίλο Λευτέρη Ξανθόπουλο που, όταν είδε συνέντευξη που είχε δώσει στη USC Shoah Foundation του Spielberg, την απομαγνητοφώνησε κι έκανε έρευνα που κατέληξε στο βιβλίο «Block 25», το οποίο και εξέδωσα. Η μόνη παρακαταθήκη τους ήταν να μην επαναληφθούν τέτοιες φρικαλεότητες και στο πνεύμα αυτό και στη μνήμη της είναι ο Μήνας Ολοκαυτώματος εδώ και έξι χρόνια, με σλόγκαν «Θυμόμαστε, δεν χρησιμοποιούμε». Θυμόμαστε για να μην επαναλάβουμε, αλλά δεν χρησιμοποιούμε, για να μην εκμεταλλευτούμε και να αντλήσουμε ισχύ με αποτέλεσμα, όπως δυστυχώς συμβαίνει και στο Ισραήλ, να δημιουργείται κλίμα επανάληψης αυτών των φρικαλεοτήτων.
● Τι είναι αυτό που τη θυμάσαι να λέει για να σου δίνει θάρρος;
Δεν μου έλεγε, μου έδειχνε. Οτι δεν το βάζουμε ποτέ κάτω, βοηθούμε όσο μπορούμε τους αδύναμους και καταγγέλλουμε οποιαδήποτε κατάχρηση εξουσίας από όπου και αν προέρχεται.
● Ξέρω πως είσαι ένας άνθρωπος που πάντα έχει πολιτική άποψη για τα πράγματα. Πού πάμε λοιπόν; Τι λένε οι κεραίες σου;
Οπως είπα και παραπάνω για τον χώρο του βιβλίου, αυτό που τελικά έχει αλλάξει δεν είναι μόνο η απουσία των ανθρώπων λόγω ηλικίας αλλά η αλληλεγγύη και η ενότητα που υπήρχαν ή τουλάχιστον αυτή που ένιωσα από όταν γεννήθηκα, στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στη δουλειά. Αυτή η αντίληψη δεν εκλείπει απλώς, αλλά θεωρείται εχθρός της υποτιθέμενης ανάπτυξης που προωθεί την ατομικότητα.
● Στο γραφείο σου έρχονται καθημερινά χειρόγραφα. Από την εμπειρία σου μπορείς να δεις ποιο μπορεί να ξεχωρίσει. Τι κάνει σπουδαίο έναν λογοτέχνη ή έναν ποιητή;
Οντως έρχονται πάρα πολλά χειρόγραφα, τα οποία στο μεγαλύτερο ποσοστό τους τα διαβάζω ο ίδιος, διότι έτσι ξέρω για ποιον λόγο δεν εξέδωσα κάποια άλλα. Δεν υπάρχει συνταγή σε αυτό που με ρωτάτε.
Υπάρχει σεμνότητα, δουλειά, διάβασμα και η βαθιά γνώση του ότι η τέχνη του λόγου, είτε είναι ποίηση, είτε πεζό, είτε δοκίμιο, δεν ξεκίνησε από όταν ο εκάστοτε λογοτέχνης έγραψε το πρώτο του βιβλίο ούτε θα τελειώσει όταν δεν θα μπορεί να ξαναγράψει. Η λογοτεχνία λειτουργεί αυτόνομα και ανεξάρτητα και όσο οι συγγραφείς ζηλεύουν θετικά τους ομοτέχνους τους έχουμε μεγάλη πιθανότητα να ξαναδημιουργήσουμε διαμάντια.
● Υπάρχει νέο κύμα στη νέα φουρνιά λογοτεχνών;
Πάντα υπάρχουν νέα κύματα σε κάθε εποχή γιατί κάθε γενιά έχει μεγαλώσει με δικές της προσλαμβάνουσες. Ισως γίνομαι κουραστικός αλλά το ζητούμενο είναι η συνύπαρξη και η αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Γενικά η ζωή δεν ξεκινάει από όταν γεννιέται ένα αστέρι ούτε τελειώνει όταν το αστέρι πεθαίνει. Είναι μια συνέχεια και αν το καταλαβαίναμε, αυτά που περνάμε θα τα περνούσαμε πιο ανώδυνα.
● Ο Πέτρος Μάρκαρης έχει μεταφραστεί σε πολλές χώρες. Η ελληνική λογοτεχνία όμως δεν περνάει τα σύνορά μας. Τι πρέπει να γίνει;
Να έχουμε περισσότερους συγγραφείς σαν τον Πέτρο Μάρκαρη. Εχω την τύχη να εκδίδω και τον Θοδωρή Καλλιφατίδη, που επίσης έχει περάσει τα σύνορα όλου του κόσμου και μάλιστα με μια γλώσσα, τη σουηδική, που δεν είναι η μητρική του. Αυτό που έχουν και οι δύο είναι ότι σέβονται περισσότερο τον αναγνώστη και λιγότερο τη φήμη που θα αποκτήσουν μέσα από τη δουλειά τους.
● Εχεις σκεφτεί να γράψεις κάτι δικό σου;
Οχι, ξέρω να εκδίδω βιβλία, δεν ξέρω να γράφω βιβλία. Δεν προσπαθώ να κάνω κάτι που δεν ξέρω να το κάνω.
● Κάποτε οι εκδότες ήταν έντονες προσωπικότητες που καθόριζαν τα γράμματα. Σήμερα;
Και σήμερα υπάρχουν έντονες προσωπικότητες. Και εκείνη την εποχή υπήρχαν εκδότες που δεν επηρέαζαν τίποτα και άλλοι που επηρέαζαν το σύμπαν, το ίδιο ισχύει και σήμερα.
● Υπήρξε στιγμή που σκέφτηκες «ώς εδώ, θα τα παρατήσω»;
Οχι.
● «Τα παιδιά τα εκπαιδεύουν οι δάσκαλοι και τους ενηλίκους οι ποιητές» είπε ο Αριστοφάνης. Ποιον δάσκαλο θυμάσαι; Και ποιος ποιητής σε μεγάλωσε;
Γενικά όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους έχω συναναστραφεί ώς έναν βαθμό είναι δάσκαλοί μου. Θα μείνω στον χώρο του βιβλίου όπου ο μεν Αλέξης Ζήρας με έμαθε να διαβάζω, ο δε Αιμίλιος Καλιακάτσος με έμαθε τυπογραφία όταν ξεκίνησα το 1977. Οπως φαντάζεστε, πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν επηρεάσει τη ζωή μου και δεν θα έφταναν δύο σελίδες για να τους αναφέρω, ας πούμε όπως ο Μάρκαρης, ο Καλλιφατίδης και άλλοι, και αυτό είναι η περιουσία μου.
● Τι θα έλεγε ένας έμπειρος εκδότης σαν κι εσένα σε έναν νέο άνθρωπο που θέλει να εκδώσει τη δουλειά του;
Οπως είπα και παραπάνω, πρώτα πρέπει να σέβεται τον εαυτό του και μετά τους αναγνώστες στους οποίους απευθύνεται και να μη θεωρεί πως είναι κάτι το ξεχωριστό. Γενικά, στόχο να έχει να μεταδώσει αυτά που ξέρει και όχι να επιδείξει αυτά που ξέρει.
-----
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου