#weremember | Η μετάφραση της "Κόλασης της Τρεμπλίνκα" | Αλεξάνδρα Ιωαννίδου | Επιμέλεια: Μαρίνα Καρτελιά.

Επιμέλεια: Μαρίνα Καρτελιά. . 

Η μεταφράστρια, Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, 

γράφει για την εμπειρία της μετάφρασης του βιβλίου 

του Βασίλι Γκροσμαν 

"Η Κόλαση της Τρεμπλίνκα" 

που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΄Αγρα.

Γράφει η Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. 

Η μετάφραση

 της «Κόλασης της Τρεμπλίνκα»

 

    Η μετάφραση του κειμένου της «Κόλασης της Τρεμπλίνκα» προέκυψε από μια ιδέα του εκδότη, λάτρη των βιβλίων και φανατικού αναγνώστη Σταύρου Πετσόπουλου, μια ιδέα για την οποία τον ευγνωμονώ. 

"Ο μεταφραστής μεταφράζει καλά, μόνο αν καταφέρει να μπει στο πνεύμα του συγγραφέα, να τον «υποδυθεί» κατά κάποιο τρόπο. Ο μεταφραστής είναι ηθοποιός του λόγου – οφείλει να παραιτείται από τον δικό του λόγο και να δανείζει τη γλώσσα του στον ξένο συγγραφέα."

 

Η εργασία πάνω σε αυτή τη μετάφραση μια διαδικασία που διήρκεσε όλη την περίοδο του πρώτου lockdown, που πέρασα σχεδόν ειδυλλιακά σε ένα πολύ απλό, μικρό σπιτάκι σε έναν λόφο με θέα τη θάλασσα και τα νησιά του Σαρωνικού. Αυτή η θέα και αυτή η ομορφιά με έσωσαν από τη θλίψη που μου προκαλούσε όχι τόσο ο εγκλεισμός (τον οποίο δεν πολυκατάλαβα κάνοντας βόλτες με τις κόρες μου και τη σκύλα μας στην παραλία και στους χωματόδρομους με τις ελιές έξω απ’ το χωριό) όσο το ίδιο το κείμενο που μετέφραζα. 

    Πρώτη φορά μια αφήγηση με τραβούσε με τέτοια βία προς τα κάτω, στο σκοτάδι, με τρόμαζε τόσο και με έπνιγε.

      Όσο μετέφραζα, τόσο περισσότερο εμβάθυνα στον τρόπο με τον οποίο ο Γκρόσσμαν παρασέρνει τον αναγνώστη του σε αυτή την άβυσσο. Έτσι προέκυψε και η εισαγωγή μου με τίτλο «Γραφή: Μια πορεία θανάτου». Ο Γκρόσσμαν, όταν έγραφε αυτή την αναφορά, αυτή την πολεμική ανταπόκριση, ήταν συγκλονισμένος επειδή είχε πράγματι αντικρίσει με τα ίδια του τα μάτια την κόλαση. 

    Παίρνοντας συνεντεύξεις από τους αυτόπτες μάρτυρες, θύτες, επιζώντες, κατοίκους της περιοχής καταλάβαινε σιγά σιγά το δράμα που είχαν βιώσει όσοι χάθηκαν μέσα στους θαλάμους αερίων εκείνου του φρικτού στρατοπέδου. Και το δράμα, όπως περιγράφεται, είναι η σταδιακή αποκάλυψη της τρομερής αλήθειας, η βαθμιαία συνειδητοποίηση της φρίκης. 

   

        

         Αυτό ακριβώς προσπαθεί να κάνει με το κείμενό του ο Γκρόσσμαν – μια βαθμιαία εισαγωγή στην τρομερή πραγματικότητα. Ο αναγνώστης πορεύεται μαζί με τους μελλοθάνατους, βήμα-βήμα και χάνει σιγά σιγά κάθε ελπίδα, μέχρι να αποδεχτεί το γεγονός ότι τον σκοτώνουν.

    

    Το ρωσικό πρωτότυπο κείμενο είναι πολύ καλογραμμένο. Ο μεταφραστής μπαίνει αμέσως στον παλμό, στον ρυθμό του. Ο μεταφραστής μεταφράζει καλά, μόνο αν καταφέρει να μπει στο πνεύμα του συγγραφέα, να τον «υποδυθεί» κατά κάποιο τρόπο. Ο μεταφραστής είναι ηθοποιός του λόγου – οφείλει να παραιτείται από τον δικό του λόγο και να δανείζει τη γλώσσα του στον ξένο συγγραφέα. Να μετατρέπει το κείμενο σε ελληνικό, όχι σε δικό του κείμενο. Ο μεταφραστής κατά τη γνώμη μου πρέπει να είναι υποταγμένος στο ύφος, το λεξιλόγιο, τον ρυθμό, τη συγκίνηση, την τεχνική του συγγραφέα του πρωτοτύπου. Ίσως γι’ αυτό, όσο μετέφραζα πνιγόμουν. 

"Ο μεταφραστής κατά τη γνώμη μου πρέπει να είναι υποταγμένος στο ύφος, το λεξιλόγιο, τον ρυθμό, τη συγκίνηση, την τεχνική του συγγραφέα του πρωτοτύπου. Ίσως γι’ αυτό, όσο μετέφραζα πνιγόμουν."

    Κάπως έτσι πρέπει να πνιγόταν ο Γκρόσσμαν όταν έγραφε αυτό το κείμενο, από τα πρώτα, αν όχι το πρώτο που επιχείρησαν να εκστομίσουν το άφατο.

H Kόλαση της Τρεμπλίνκα

Βασίλι Γκρόσμαν

Μετάφραση:
Αλεξάνδρα Ιωαννίδου

Εκδόσεις ΄Αγρα