#Pause_about_rape| Πορνογραφία: Εντείνει το σεξισμό ή ενισχύει τη σεξουαλική απελευθέρωση; | Κυριλλίδου Δέσποινα

 Κυριλλίδου Δέσποινα, 

απόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας ΑΠΘ,

μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ

 Είναι πλέον φανερό πως βιώνουμε την εποχή όπου η «κουλτούρα του πορνό» κυριαρχεί, κανονικοποιείται και φυσικά επηρεάζει την κοινωνική πραγματικότητα περισσότερο από ποτέ. Η άνοδος του ίντερνετ καθιέρωσε το ιντερνετικό πορνό ως (συχνά) το μοναδικό μέσο εκπαίδευσης και πληροφόρησης παιδιών, εφήβων αλλά και ενηλίκων γύρω από σεξουαλικές πρακτικές και συμπεριφορές. Πάνω από 28.258 χρήστες παρακολουθούν πορνογραφικό υλικό κάθε δευτερόλεπτο. Συζητάμε επομένως για ένα αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης δυτικής κουλτούρας.

 Φυσικά, η σεξουαλικότητα και ο τρόπος που τη βιώνει το κάθε άτομο είναι κάτι εντελώς προσωπικό και υποκειμενικό, ωστόσο αναμφίβολα διαμορφώνεται εντός ενός κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν πως πλέον τα παιδιά εκτίθενται σε σκληρό πορνογραφικό υλικό σε όλο και μικρότερη ηλικία. Άρα, θα ήταν μάλλον επικίνδυνο να αγνοήσουμε την επίδραση της πορνογραφίας στη σεξουαλική ανάπτυξη παιδιών και εφήβων αλλά και στη σεξουαλική κοινωνικοποίηση.

Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ερώτημα προς συζήτηση είναι εάν οι σεξουαλικές πρακτικές και συμπεριφορές που ακολουθούμε στο σεξ,  αποτελούν συνειδητές επιλογές που προκύπτουν από τις πραγματικές επιθυμίες μας ή είναι προϊόν εσωτερικευμένων προτύπων αναφορικά με τη σεξουαλική πράξη. Αυτά τα εσωτερικευμένα πρότυπα, συχνά προκύπτουν από το πορνογραφικό υλικό στο οποίο εκτίθεται κατ’επανάληψη μια μεγάλη μερίδα ατόμων.

Η διαστρεβλωμένη εικόνα που παρουσιάζει συχνά το mainstream πορνό για το σεξ, για τη γυναικεία σεξουαλικότητα και τον γυναικείο οργασμό καθώς και για τα σώματα των ανθρώπων μπορεί να αποβεί επιζήμια για τον ανθρώπινο ψυχισμό. Γυναίκες αλλά και άντρες που δεν συμβαδίζουν με τα «φορεμένα» πρότυπα που αναπαράγονται στο πορνό, βιώνουν ενοχή, ντροπή και αίσθημα αδυναμίας να ικανοποιήσουν τον ερωτικό τους σύντροφο και να ανταποκριθούν στις προσδοκίες του. Έτσι, συνεχίζουν να δέχονται σεξουαλικές συμπεριφορές που δεν τους δίνουν ικανοποίηση προκειμένου να μην λάβουν τον τίτλο του «ξενέρωτου και ανέραστου» ατόμου. Είναι γνωστό πως πολλές γυναίκες, από πολύ μικρή ηλικία υιοθετούν την ηθική της φροντίδας. Το ίδιο μαθαίνουν να κάνουν και στη σεξουαλική τους ζωή, βάζοντας συχνά σε δεύτερη μοίρα της προσωπικές τους επιθυμίες προκειμένου να ανταποκριθούν στο κυρίαρχο πρότυπο που προβάλλει και καθιερώνει η πορνογραφία.

Το επαγγελματικό πορνό έχει κατηγορηθεί πολλές φορές για ενίσχυση έμφυλων στερεοτύπων αναφορικά με το δίπολο του φύλου. Για άλλη μια φορά, ο άντρας παρουσιάζεται στον ενεργητικό ρόλο του κατακτητή και η γυναίκα σε εκείνον της παθητικότητας που ταιριάζει στο θύμα που κυριεύεται. Συχνά, ο πόνος και η ταπείνωση των γυναικών εξισώνονται με την ευχαρίστηση, ενώ στο επίκεντρο βρίσκεται η αντρική ικανοποίηση για την οποία η γυναίκα είναι διατεθειμένη να κάνει τα πάντα. Όταν αυτό είναι το πρότυπο που προβάλλεται στο mainstream πορνό ως σεξουαλική κανονικότητα είναι φυσικό να προκύπτει και ο προβληματισμός που τέθηκε παραπάνω. Τελικά, τι έχουμε ενδοβάλει και τι επιθυμούμε πραγματικά; Μήπως τα όρια είναι τελικά ρευστά;

Ο σεξισμός στο πορνό υφίσταται. Οι γυναίκες προβάλλονται ως σεξουαλικά αντικείμενα προς χρήση, κατάχρηση και θραύση στην πλειοψηφία του πορνογραφικού περιεχομένου. Οι λεσβίες γυναίκες φετιχοποιούνται και παρουσιάζονται σε σκηνές που ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των αντρών για τη σεξουαλικότητα τους -το λεγόμενο male gaze- ενώ περιστατικά κακοποίησης γυναικών εντός της πορνογραφικής βιομηχανίας αποτελούν επίσης συχνό φαινόμενο.

Αυτή η αντικειμενοποίηση της γυναίκας στο πορνό εντείνει τον σεξισμό, την βία κατά των γυναικών, ενισχύει ή και καλλιεργεί την κουλτούρα του βιασμού; «Το πορνό είναι η θεωρία, ο βιασμός είναι η πράξη» υποστήριξε η Andrea Dworkin το 1989. Ωστόσο, δεν χρειάζεται κανείς να πιστεύει ότι η πορνογραφία οδηγεί άμεσα σε αύξηση των βιασμών, προκειμένου να  συνειδητοποιήσει πως η κουλτούρα του πορνό ενισχύει μύθους, στερεότυπα και σεξιστικές προκαταλήψεις και ίσως διευκολύνει κάποιους άντρες να προβαίνουν σε παρενοχλητικές και κακοποιητικές συμπεριφορές.

Κρίνεται σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι η κριτική στη mainstream πορνογραφία και στο γεγονός πως εστιάζει σε πράξεις βίας και υποβάθμισης των γυναικών δεν συνεπάγεται ούτε εξισώνεται με δαιμονοποίηση των κινκς και BDSM πρακτικών. Στο BDSM η συναίνεση και τα όρια είναι ξεκάθαρα, κάτι που δεν συμβαίνει στο συμβατικό πορνό. Και δεν συμβαίνει σκόπιμα. Γιατί η συναίνεση δεν ενδιαφέρει. Θεωρείται ακόμα και ερεθιστικό το κοινό να νιώθει πως βλέπει έναν βιασμό.

Ωστόσο, η πλήρης ακύρωση της πορνογραφίας αποτελεί μάλλον μια συντηρητική πρακτική που αψηφά την κοινωνική πραγματικότητα, χωρίς κάποιο ιδιαίτερο νόημα. Όχι, η πορνογραφία δεν είναι αθώα. Διαμορφώνει και ενισχύει σεξιστικές στάσεις και συμπεριφορές. Όμως, μπορεί να λειτουργήσει και ως ένα χρήσιμο εργαλείο για τη σεξουαλική απελευθέρωση -ιδίως των γυναικών και άλλων σεξουαλικών μειονοτήτων - που για χρόνια βίωναν έντονη καταπίεση της σεξουαλικότητάς τους. Άλλωστε, το πορνό είναι ένα μέσο εξερεύνησης της σεξουαλικότητας με ασφάλεια και ενδεχομένως και ικανοποίησης φαντασιώσεων που είναι δύσκολα πραγματοποιήσιμες στην πραγματική ζωή.

Η φεμινιστική πορνογραφία προσπαθεί να γεφυρώσει το χάσμα και να δημιουργήσει πορνογραφικό υλικό που ενδυναμώνει το άτομο αναφορικά με τη σεξουαλικότητά του και τη σεξουαλική του ταυτότητα. Στο φεμινιστικό πορνό δίνεται έμφαση στη γυναικεία ικανοποίηση, στην αυθεντική ευχαρίστηση και στο αίσθημα οικειότητας. Στόχος του είναι η παραγωγή εναλλακτικού, λιγότερο σεξιστικού και ανδροκεντρικού πορνό.

Μια γενιά που έμαθε για το σεξ παρακολουθώντας άλλους ανθρώπους να κάνουν σεξ στο διαδίκτυο είναι ίσως δύσκολο να αποτινάξει τα σεξουαλικά πρότυπα που της έχουν «φορεθεί» ως κανονικά, υγιή και φυσιολογικά. Η πορνογραφία έχει συντελέσει δραματικά στο πώς αντιλαμβάνονται τα δύο φύλα την ηδονή και στο τι προσδοκούν από τις σεξουαλικές συνευρέσεις.

Ωστόσο, είναι ευθύνη προς τον εαυτό μας να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αναλογιστούμε αν η σεξουαλική μας ζωή και η σεξουαλική μας συμπεριφορά πράγματι ανταποκρίνεται στις δικές μας μοναδικές ανάγκες για ικανοποίηση και ηδονή ή αποτελεί απλώς στείρα αναπαραγωγή προτύπων που υιοθετήθηκαν λόγω μακροχρόνιας έκθεσης σε πορνογραφικό υλικό και ψυχολογικής πίεσης για ανταπόκριση σε συγκεκριμένες μορφές σεξουαλικής συμπεριφοράς.

Jana Brike – Modern Eden Gallery