Τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή την εξομολόγηση της Σοφίας Μπεκατώρου σχετικά με τον βιασμό της, έχει ανοίξει πιο έντονα η συζήτηση περί σεξουαλικών παρενοχλήσεων και κουλτούρας βιασμού στην Ελλάδα. Πλήθος γυναικών έσπευσαν να μοιραστούν-μερικές για πρώτη φορά- τις δικές τους ιστορίες στα social media. Στο κείμενο αυτό δε θα σταθώ τόσο στα κακοποιητικά μεν προβλέψιμα δε σχόλια σεξιστών, που με προσποιητή αφέλεια ρωτούν «Γιατί τώρα;». Θέλω να μιλήσω για μια διαφορετική αφήγηση, την οποία εντόπισα στον λόγο ανδρών και πάει κάπως έτσι «Μιλήστε, μιλήστε, μιλήστε. Δεν είστε θύματα αλλά ηρωίδες. Μιλήστε για να σώσετε άλλα κορίτσια. Μιλήστε για να δείξετε πόσο αληθινό είναι το φαινόμενο. Μιλήστε για να καταλάβουν όλοι τι περνάτε. Μη φοβάστε, μιλήστε». Η αφήγηση αυτή, σε μια πρώτη ανάγνωση με προβλημάτισε, χωρίς να μπορώ κατευθείαν να εντοπίσω τον λόγο. Όταν ήρθα αντιμέτωπη όμως ξανά και ξανά με τις παραλλαγές της στα διάφορα post που διάβασα, κατάλαβα γιατί με έφερνε σε δύσκολη θέση. Γιατί δε μπορώ να αγνοήσω το προνόμιο κι entitlement πίσω από τις απόψεις αυτές. Γιατί δε μου είναι ευχάριστο όταν γίνεται συζήτηση περί κουλτούρας βιασμού, να ακούω άντρες να μας λένε τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουμε, ακόμα κι όταν αυτό γίνεται άθελά τους.
Η συγγραφέας Lindy West έχει πει «Μακάρι να μη χρειαζόταν εμείς οι γυναίκες να ανοίγουμε ορθάνοιχτα το παρελθόν μας, να τα δείχνουμε όλα, να σας αφήνουμε να μπανίσετε τον πόνο μας για να πιστέψετε την παρενόχληση και το τραύμα μας». Ας αντιληφθούμε λοιπόν ότι οι ιστορίες των θυμάτων βιασμού ανήκουν στ@ ίδι@ και δε μας τις χρωστάνε. Ακόμα κι αν η ιστορία αυτή θα ενθάρρυνε κάποιο άλλο θύμα, ακόμα κι αν θα οδηγούσε τον θύτη πιο γρήγορα στη δικαιοσύνη. Οι ιστορίες αυτές παραμένουν πρώτα από όλα κτήμα τους και καμία γυναίκα δεν είναι υποχρεωμένη κοινωνικά ή ηθικά να μοιραστεί τη δική της. Κανένας δεν έχει έτσι απλά το δικαίωμα να κάνει βουτιά στο τραύμα μας, ακόμα κι αν είναι για καλό σκοπό και η κάθε μια μας μπορεί να επιλέξει αν θέλει ή αν αντέχει να μιλήσει και υπό ποιους όρους και συνθήκες. Σίγουρα το να μιλήσουν για τη δική τους εμπειρία μπορεί να είναι θετικό για τις ίδιες αλλά και για την κοινωνία ευρύτερα και σίγουρα πρέπει να στηρίζουμε όλες όσες μιλούν. Αλλά ας μην παρουσιάζουμε τις δημόσιες κατηγορίες ως τον μόνο ορθό τρόπο να διαχειριστεί μια γυναίκα το βίωμα του βιασμού. Πολύ απλά διότι δεν υπάρχει ορθός και λάθος τρόπος να είσαι επιζήσασα βιασμού. Δεν υπάρχει ορθή και λάθος συμπεριφορά και πλάνο δράσης για μια γυναίκα που έχει υποστεί σεξουαλική κακοποίηση.
Ας σταματήσουμε λοιπόν να εναποθέτουμε τέτοιες ευθύνες στα θύματα βιασμού:
Την ευθύνη να μας μορφώσουν σχετικά με την συχνότητα και την σοβαρότητα του φαινομένου. Οι τόσες ιστορίες βιασμών μιλούν από μόνες τους, οι στατιστικές επίσης, οι εγκληματολογικές, ψυχολογικές, ανθρωπολογικές έρευνες το ίδιο. Αν λοιπόν ορισμένοι δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα του φαινομένου του βιασμού και της κουλτούρας γύρω του, αυτό δε συμβαίνει λόγω έλλειψης στοιχείων. Ούτε οι γυναίκες έχουν κάποια ευθύνη να τους πείσουν για κάτι ήδη γνωστό. Εν ολίγοις, δε χρειάζεται να σκαλίσουμε τις ψυχές μας και να αδειάσουμε μαζικώς τα βιώματα κακοποίησής μας, για να πειστεί κι ο τελευταίος άπιστος.
Την ευθύνη να σώσουν άλλες γυναίκες από τον θύτη. Η καταγγελία βιασμών σαφώς μπορεί να βοηθήσει σε αρκετές περιπτώσεις να τιμωρηθεί νομικά ο δράστης και να μπει ένα τέλος στις πράξεις του. Αλλά το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται το θύμα του βιασμού είναι πίεση, ενοχές κι απαίτηση να σταθεί στο ύψος του και να “σώσει” άλλες γυναίκες από τις πράξεις του βιαστή.
Την ευθύνη να είναι ηρωίδες κι όχι θύματα. Και πάλι κατανοώ ότι τέτοιες απόψεις έχουν σκοπό να δώσουν δύναμη και κουράγιο. Πάρ'όλ'αυτά, δε μπορούμε να έχουμε την απαίτηση από επιζήσασες βιασμού να “είναι” και να προσδιορίζονται με όποιον τρόπο θεωρούμε εμείς ηθικά οκ. Ας σταματήσουμε να παρουσιάζουμε τον βιασμό σαν μια αποτρόπαια, τραγική πράξη που όμως στο τέλος, αν δε σε σκοτώσει, θα σε κάνει πιο δυνατή. Γιατί απλά δεν είναι έτσι, κι αν ακούγαμε πού και πού τα βιώματά τους, αν δίναμε την αξία που πρέπει στη μελέτη και κατανόηση της κουλτούρας του βιασμού, θα το γνωρίζαμε ήδη αυτό. Η ρομαντικοποίηση των θυμάτων βιασμού δε βοηθάει. Από τη μία παρασιωπά τις τραυματικές συνέπειες μετά τον βιασμό οι οποίες δεν εξαφανίζονται έτσι απλά, ή και καθόλου. Από την άλλη, όπως και κάθε μορφή ρομαντικοποίησης, συχνά συνοδεύεται κι από μια συγκεκριμένη απαίτηση συμπεριφοράς των ηρωίδων, που καθόλου δε μας τη χρωστάνε.
Η εμπειρία της σεξουαλικής
κακοποίησης δεν είναι ίδια για όλες και δε βρισκόμαστε όλες στο ίδιο σημείο
συνειδητοποίησης, οικειότητας κι αντιμετώπισης του τραύματός μας. Για κάποιες
το να μιλήσουμε ανοιχτά και να μοιραστούμε την ιστορία μας μπορεί να είναι
λυτρωτικό. Άλλες μπορεί να μην έχουμε φτάσει ακόμα σε ένα ψυχικό στάδιο όπου θα
αντέχαμε να μοιραστούμε (ή ακόμη και να διαβάσουμε) κάτι τέτοιο ή για τον
οποιοδήποτε λόγο νιώθουμε ότι οι συνθήκες δεν μας το επιτρέπουν. Το τι θα
κάνουμε με τις ιστορίες μας, εν ολίγοις, είναι δική μας επιλογή και δε μας
βαραίνει κανένα ηθικό χρέος. Νουθεσίες περί σωστής συμπεριφοράς και
πατροναριστικό κούνημα δακτύλου σε θύματα, ειδικά από άτομα τα οποία δεν
μοιράζονται την ίδια εμπειρία, δεν εξυπηρετούν σε τίποτα.
*
Η Σίντυ Χατζή είναι κοινωνική ανθρωπολόγος με MSc στην Ιατρική Ανθρωπολογία και Κοινωνιολογία από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Αυτή την περίοδο διαμένει στην Αθήνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου