#Pause_About_Abortion| ΦΥΛ.ΙΣ.|ΑΜΒΛΩΣΗ: ΟΤΑΝ ΤΟ ΑΥΤΟΝΟΗΤΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ

 

Πρόσφατα την κοινή γνώμη απασχόλησε η είδηση της σχεδόν ολοκληρωτικής απαγόρευσης των αμβλώσεων στην Πολωνία. Το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας έκρινε ως αντισυνταγματικές τις αμβλώσεις, ακόμα και στις περιπτώσεις ανατομικού προβλήματος του εμβρύου, εξαιρώντας μόνο τις περιπτώσεις βιασμού, αιμομιξίας ή κινδύνου θανάτου του εμβρύου, που όμως αποτελούν μόνο το 5% των συνολικών περιπτώσεων. Λίγο καιρό πριν, η Πολωνία συνυπέγραψε με άλλες 30 χώρες μία διακήρυξη κατά των αμβλώσεων, η οποία και προωθήθηκε στον ΟΗΕ. Χαρακτηριστικό είναι πως από τα κράτη αυτά, τα 20 αποτελούν σύμφωνα με σχετική μελέτη τα «χειρότερα κράτη για να ζεις ως γυναίκα» ενώ τη συγκεκριμένη διακήρυξη συνυπέγραψαν και οι ΗΠΑ, υπό τον απελθόντα Πρόεδρο Τραμπ, σε μια προσπάθεια να ενισχύσουν τη συντηρητική εξωτερική τους πολιτική.

    Το ζήτημα των αμβλώσεων βεβαίως δεν απασχολεί την ανθρωπότητα μόνο τις τελευταίες δεκαετίες. Προβλημάτισε αντίθετα ήδη από την αρχαιότητα,  για παράδειγμα η τεχνητή διακοπή της κύησης ανέκυπτε ως θέμα μεταξύ των «εταίρων», που βρίσκονταν αντιμέτωπες με το «δυσάρεστο» γεγονός της εγκυμοσύνης, καθώς τις καθιστούσε ανίκανες να προσφέρουν ερωτική ικανοποίηση στο ανδρικό κοινό. Στην περίπτωση αυτή, διαδεδομένη λύση ήταν τα φυτικά δηλητήρια, κάτι που προφανώς επέσυρε ανεπανόρθωτες συνέπειες για την υγεία των γυναικών.

    Για αιώνες η απαξία των αμβλώσεων, η δαιμονοποίηση των γυναικών που επέλεγαν να προβούν σε αυτές και οι επικρεμάμενες ποινικές κυρώσεις που επέφερε η τέλεσή τους ήταν βαθιά ριζωμένα στις κοινωνίες και τη νομοθεσία που τις ρύθμιζε. Μέχρι τις 22 Ιανουαρίου του 1973, όταν με την υπόθεση “Roe v. Wade” , μια απόφαση ορόσημο του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, το Δικαστήριο έκρινε ότι «το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών προστατεύει την ελευθερία μιας εγκύου γυναίκας να επιλέγει να προβεί σε άμβλωση χωρίς υπερβολικό κυβερνητικό περιορισμό». Η αρχή είχε πραγματοποιηθεί.

    Λίγα χρόνια αργότερα, στην Ελλάδα το 1983, εποχή κατά την οποία το φεμινιστικό κίνημα οργανώνεται και οι γυναίκες ζητούν σημαντικές αλλαγές μέσα από έντονες διαμαρτυρίες, η Αυτόνομη Κίνηση Γυναικών αρχίζει έναν εντυπωσιακό αγώνα για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων στη χώρα. Μια ομάδα 500 γυναικών υπέγραψαν ότι είχαν κάνει µία ή περισσότερες εκτρώσεις, παρά την αντίθετη νομοθεσία. Από αυτές, 7 κλήθηκαν σε ανάκριση, γεγονός που πυροδότησε τα φεμινιστικά αισθήματα, και οδήγησε σε διαμαρτυρία στα Προπύλαια, με τα χαρακτηριστικά συνθήματα «Έξω οι νόμοι από το κορμί µας» και «Όλες είμαστε παράνομες». Έτσι, το 1986 υπερψηφίστηκε στην Ελλάδα σχετικό νομοσχέδιο.

    Είναι αξιοσημείωτο το πώς μία κατάκτηση του φεμινιστικού κύματος, ένα δικαίωμα που θεωρείτο μέχρι πρότινος κεκτημένο και αναφαίρετο, σήμερα αμφισβητείται. Στην Ελλάδα, ο δημόσιος διάλογος για τις αμβλώσεις πυροδοτήθηκε όταν στις αρχές της φετινής χρονιάς φιλοξενήθηκε σε στάσεις του Μετρό καμπάνια κατά των αμβλώσεων, η οποία αποσύρθηκε το μεσημέρι της ίδιας ημέρας, έπειτα από τις έντονες αντιδράσεις που προκλήθηκαν, ενώ τροφοδοτήθηκε και από το εξώφυλλο ενός ανδρικού περιοδικού με παρεμφερές περιεχόμενο. Με συνθήματα όπως «Αφήστε με να ζήσω» και «Διάλεξε τη ζωή», οι καμπάνιες αυτές, παρουσιάζοντας εσφαλμένα ιατρικά δεδομένα αναφορικά με τη ζωή του εμβρύου, ταύτιζαν την άμβλωση με δολοφονία, εξισώνοντας συνεπώς και τη γυναίκα που επιλέγει να προβεί σε αυτή με δολοφόνο, επιδιώκοντας να οξύνουν τη συναισθηματική φόρτιση και τα αισθήματα ενοχής αναφορικά με την πράξη της άμβλωσης.

    Το νομικό πλαίσιο για την άμβλωση στη χώρα μας είναι σαφές, όσο και τα ιατρικά και επιστημονικά δεδομένα στη βάση των οποίων δομήθηκε. Κεντρική θέση κατέχει εδώ το ζήτημα της αρχής της ανθρώπινης ζωής. Βάσει των θεωριών του ποινικού δικαίου, η ανθρώπινη ζωή ξεκινά είτε από την έναρξη των ωδίνων του τοκετού είτε από τη στιγμή της εξόδου του πρώτου μέλος του σώματος του βρέφους από το σώμα της μητέρας. Κατά την ιατρική επιστήμη δε, το έμβρυο είναι ένας «εν δυνάμει» ανθρώπινος οργανισμός, ο οποίος αποκτά υπόσταση όταν γίνει βιώσιμος, δηλαδή όταν μπορεί να επιζήσει χωρίς να εξαρτάται από τον οργανισμό της κυοφορούσας. H βιωσιμότητα κατά μέσο όρο επέρχεται στο τέλος του δεύτερου τριμήνου της κύησης, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν αποκλίσεις ανά περίπτωση, καθώς ένα παθογενές έμβρυο πιθανόν να γίνει βιώσιμο αρκετά αργότερα.

    Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο νομοθέτης επέλεξε συγκεκριμένα χρονικά όρια μέσα στα οποία είναι επιτρεπτή η τεχνητή διακοπή της κύησης. Κεντρική θέση εδώ έχει το άρθρο 304 του Ποινικού Κώδικα, με βάση το οποίο η έκτρωση (τεχνητή διακοπή της κύησης) επιτρέπεται μόνο με τη συναίνεση της εγκύου και μόνο από γιατρό μαιευτήρα – γυναικολόγο, με τη συμμετοχή αναισθησιολόγου σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα, σε μια πλειάδα περιπτώσεων.  Σημείο αναφοράς για τις επιτρεπόμενες περιπτώσεις είναι το στάδιο της κύησης, με βάση το οποίο τίθενται αντίστοιχες προϋποθέσεις-κριτήρια για το επιτρεπτό της. Παρόλο που η Ελληνική έννομη τάξη προστατεύει φαινομενικά την αναπαραγωγική ελευθερία, τουλάχιστον συγκριτικά με άλλες νομοθεσίες, ο μεμπτός χαρακτήρας της άμβλωσης γίνεται φανερός από το γεγονός ότι καταρχήν την απαγορεύει και εισάγει μόνο εξαιρέσεις που άρουν τον άδικο  χαρακτήρα της πράξης.

    Το δικαίωμα στην άμβλωση, ως έκφραση της αυτοδιάθεσης του σώματος των γυναικών πρόκειται για ένα βαρύνουσας σημασίας διακύβευμα. Τα επιχειρήματα όσων αντιτίθεται στην κατοχύρωση του συγκεκριμένου δικαιώματος αφενός διαστρεβλώνουν τα πορίσματα της ιατρικής επιστήμης, μεταβάλλοντας κατά το δοκούν τα χρονικά σημεία κατά τα οποία το έμβρυο αποκτά πλήρη λειτουργικότητα οργάνων και καθίσταται «βιώσιμο», και αφετέρου απηχούν ένα θρησκευτικό υπόβαθρο πίσω από την «ηθική συνείδηση» που επικαλούνται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ είναι η δήλωση του Πολωνού βουλευτή Jaroslaw Kaczynski πως θα έπρεπε κάθε κύηση να φτάνει στον τοκετό, ανεξαρτήτως των ιατρικών προβλημάτων που ίσως προκύψουν και του ενδεχομένου να γεννηθεί ένα νεογνό που θα ζήσει μόλις λίγες ώρες, ώστε να διασφαλιστεί πως «κάθε παιδί θα βαπτίζεται και θα έχει ένα όνομα». Σε ευνομούμενα όμως, ουδετερόθρησκα κράτη η παρείσφρηση τέτοιων απόψεων, που στερούνται ορθολογικής και επιστημονικής βάσης, στη νομοθεσία και τη νομολογία, τις αποφάσεις δηλαδή των δικαστηρίων, κρίνεται ως ανεπίτρεπτη.

    Η στέρηση του δικαιώματος της άμβλωσης ενέχει αναμφισβήτητα ένα υπόβαθρο θεώρησης της γυναίκας ως αναπαραγωγικής μηχανής, καθώς υποστηρίζει την αντίληψη πως, ό,τι και αν συμβεί, οποιεσδήποτε και αν είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες μια γυναίκα έμεινε έγκυος, θα πρέπει αυτή να είναι υποχρεωμένη να φέρει το παιδί στον κόσμο, ακόμη και αν αυτό μπορεί να είναι κάτι που δεν το επιθυμεί. Μια τέτοιου μεγέθους υποχώρηση του δικαιώματος του αυτοπροσδιορισμού της γυναίκας στο όνομα της πιθανής ζωής ενός μη αυτόβιου, «εν δυνάμει» ανθρώπινου οργανισμού, ωθεί σε ακραίες μορφές κρατικού παρεμβατισμού και σε αστυνόμευση του γυναικείου σώματος από τις διάφορες μορφές εξουσίας.

    Δύο πράγματα πρέπει να γίνουν αντιληπτά από τους πολέμιους της τεχνητής διακοπής της κύησης. Πρώτον, μία νομική απαγόρευση της τελευταίας δε θα κατάφερνε να σταματήσει τη διενέργεια της. Το μόνο αποτέλεσμα που θα είχε θα ήταν να ωθήσει πολλές γυναίκες σε επικίνδυνες πρακτικές προκειμένου να τερματίσουν πρόωρα μια κύηση που δεν επιθυμούν, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο ακόμη και τη ζωή τους. Σημαντικό είναι σαφώς να δοθεί έμφαση στη σεξουαλική αγωγή και την ενημέρωση γύρω από την πρόληψη και την ασφαλή σεξουαλική ζωή. Παρουσιάζει ενδιαφέρον ωστόσο πως κατά πλειοψηφία, οι υπέρμαχοι της κατάργησης του δικαιώματος στη νόμιμη άμβλωση, είναι οι ίδιοι που αντιτίθενται στην ένταξη σχετικού μαθήματος στα σχολικά προγράμματα.

    Δεύτερον, πρέπει να καταστεί σαφές πως οι υποστηρικτές του δικαιώματος στην άμβλωση δεν αντιμάχονται το θεσμό της μητρότητας, ούτε επιθυμούν να απομακρύνουν κάθε γυναίκα από το να γίνει μητέρα. Αντιθέτως, προσπαθούν να υπερασπιστούν το δικαίωμα της γυναίκας να επιλέγει η ίδια αν, πότε, και υπό ποιες συνθήκες θα γίνει μητέρα. Τα σχετικά επιχειρήματα περί φθοράς του θεσμού της οικογένειας και «υπογεννητικότητας» είναι άλλωστε τα ίδια επιχειρήματα που αναπαράγονται κατά του γάμου των ομοφύλων ζευγαριών, πρόκειται λοιπόν για μια συντηρητική ρητορική που λειτουργεί ανασταλτικά για την κατοχύρωση πλήθους ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

    Σε μια παγκόσμια κοινότητα που, ενόψει ιδίως της υγειονομικής κρίσης και των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της, απειλείται διαρκώς από την άνοδο του συντηρητισμού και των δυνάμεων της ακροδεξιάς, είναι πολύ σημαντικό να μην επιτρέψουμε να καταστεί το δικαίωμα στην άμβλωση ένα ζήτημα που εναπόκειται απλώς στον συσχετισμό των ιδεολογικών και πολιτικών δυνάμεων. Να μην αφεθεί στην αρένα των πολιτικών αντιπαραθέσεων, να μην γίνει ένα ακόμα μέσο άσκησης πολιτικής και προσέλκυσης ψήφων. Να εμπεδωθεί στη συνείδηση όλων των μελών της κοινωνίας πως πρόκειται για ένα πράγματι κεκτημένο και αναφαίρετο δικαίωμα και κάθε προσπάθεια επί μέρους δυνάμεων να ανοίξουν ξανά το ζήτημα των εκτρώσεων, αμφισβητώντας το δικαίωμα των γυναικών να ορίζουν το σώμα τους, θα μας βρει απέναντι. Όπως συνέβη στην Πολωνία, και όπως θα συμβαίνει πάντοτε.

Φοιτητική Ένωση για το Φύλο και την Ισότητα – Το άρθρο υπογράφει το Δ.Σ.

(Ειρήνη Βλησσάρη, Ολυμπία Γαϊτανίδη , Φρειδερική Γκαμζάρη, Ερνεάνου Αναστασία Μαριάννα Νικολαΐδου, Αγγελική Πανταρτζίδη, Ελισάβετ Κρητικού)

Paula Rego, Tryptich, 1997-8