Σελιδοδείκτης | Αποσπάσματα από βιβλία υποψήφια για τα Κρατικά Βραβεία | Λέων Α. Ναρ | Ξανά στη Σαλονίκη

                                                                                                              Επιμέλεια: Μαρίνα Καρτελιά

Λέων Α. Ναρ

Ξανά στη Σαλονίκη

Η μετέωρη επιστροφή 
των Ελλήνων Εβραίων 
στον γενέθλιο τόπο 
(1945-1946)

[...] Το θέμα της διαχείρισης των ισραηλιτικών περιουσιών απασχόλησε το Ισραηλιτικόν Βήμα από τον Δεκέμβριο του 1945. Η εφημερίδα επιζητούσε από τότε δικαιοσύνη και τόνιζε ότι έναν ολόκληρο χρόνο μετά από την απελευθέρωση της χώρας δεν είχε ληφθεί καμία μέριμνα για τους Εβραίους, όπως είχε συμβεί στο εξωτερικό. Κατήγγειλε ότι ακόμα και ο εισαγγελέας, βασισμένος σε απόφαση του Εφετείου Θεσσαλονίκης που υποστήριζε ότι το δικαίωμα της επανεγκατάστασης ήταν προσωπικό και επομένως δεν μπορούσαν να το ασκήσουν επίτροποι, γνωμάτευσε πως οι αστυνομικές αρχές δεν υποχρεώνονταν να παρέχουν βοήθεια στην Υ.Δ.Ι.Π. *, όταν ο μεσεγγυούχος αρνούνταν να αποδώσει το κατάστημα. Στην περίπτωση όμως των Ισραηλιτών, δεν επρόκειτο για επανεγκατάσταση αλλά για απόδοση· άρα δικαίωμα παραλαβής των καταστημάτων και των οικιών έπρεπε να έχουν τόσο οι ιδιοκτήτες όσο και οι επίτροποι. Η διαδικασία της απόδοσης έπρεπε σίγουρα να απλουστευθεί. Το δικαίωμα να ορισθεί επίτροπος, τόνιζε η εφημερίδα, έπρεπε να το έχει οποιουδήποτε βαθμού συγγενής του απόντος και ζητούσε να κληθούν σε λογοδοσία όλοι οι μεσεγγυούχοι για να τιμωρηθούν αυστηρά για τις παρανομίες που είχαν διαπράξει.

Η εφημερίδα δημοσίευσε στο εξώφυλλο κείμενο του δημοσιογράφου Μπαρούχ Σιμπή, στο οποίο παρουσιαζόταν όλο το ιστορικό της καταπάτησης των εβραϊκών περιουσιών. Καταγγελόταν ότι Γενικός Διοικητής Μακεδονίας Βασίλειος Σιμωνίδης είχε πείσει τον κατοχικό πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο ότι με την εκτόπιση των Εβραίων θα λυνόταν το πρόβλημα των προσφύγων στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη που είχαν συσσωρευτεί στη Θεσσαλονίκη. Μια επιτροπή είχε μάλιστα ζητήσει από τον Λογοθετόπουλο να απαιτήσει από τους Γερμανούς να τουφεκιστούν εδώ όλοι οι Εβραίοι για να ταφούν στον τόπο τους. H έκθεση του Πέτρου Νικολαϊδη, εισηγητή του Κτηματικού Γραφείου Θεσσαλονίκης, συγκάλυπτε, κατά την εφημερίδα, την υπόθεση εκμετάλλευσης των εβραϊκών περιουσιών. "Τα δυναμικότερα καταστήματα", έγραφε η έκθεση, "χορηγούνταν σε πρόσωπα που πρόσφεραν υπηρεσίες στις γερμανικές αρχές ή στην μυστική υπηρεσία τους. Σε δεύτερη μοίρα υπήρχαν πρόσωπα με έγγραφες συστάσεις γερμανικών μονάδων ή υπηρεσιών. Στις ομάδες ανθρώπων που κατανόμαζε η έκθεση περιλαμβάνονταν και πρόσωπα προτεινόμενα από τη γνωμοδοτική επιτροπή, κυρίως πρόσφυγες, οι οποίοι "ως μη δυνάμενοι να διαθέτωσι γερμανικά μέσα έπαιρναν καταστήματα τινά και απομακρυσμένα".

Καταγγελόταν, επίσης, ότι οι κλοπές δεν πραγματοποιούνταν πάντα με τον ίδιο τρόπο: άλλοτε με διαρρήξεις, για να συγκαλυφθούν ταυτόχρονα και οι αρπαγές που γίνονταν, άλλες φορές με ανθρώπους που παρουσιάζονταν ως συγγενείς των ανώτερων αρμοδίων υπαλλήλων για να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους, ώστε να διευκολύνουν διορισμούς μεσεγγυούχων. 'Αλλες φορές, πάλι, με την πώληση στα χυτήρια (!) εργαλείων αξίας με εντολή ανώτερων υπαλλήλων και άλλες με την εξαφάνιση από τα γραφεία της Υ.Δ.Ι.Π. των αντικειμένων διαφόρων καταστημάτων που είχαν υποστεί διάρρηξη.

Φωτ.: Επιτύμβια πλάκα, Θεσσαλονίκη

Ως προς την "επίσημη" διαρπαγή, το κείμενο του Σιμπή παρέθετε απόσπασμα από έγγραφο του Σιμωνίδη, με το οποίο έδινε εντολή "να παραδώσουν στον οίκο Νατάν και Σία σε κάποιον ανώτερο υπάλληλο δυο κρεββατοκάμαρες πολυτελείας, δύο τραπεζαρίες, ένα σαλόνι με δύο βιβλιοθήκες και ό,τι άλλο έπιπλο ήθελε για την επίπλωση της κατοικίας του. ΄Υστερα από την παράδοση, να διασφαλίσουν το κατάστημα". Η διαρπαγή των περιουσιών, κατά τον Σιμπή, γινόταν και με τις συναλλαγές των πραγματογνωμόνων και των μεσεγγυούχων που φρόντιζαν ώστε να μην ανταποκρίνεται η αξία των παραληφθέντων αντικειμένων στην πραγματικότητα. "Μέσα στη γενική ρεμούλα", συνέχιζε ο Σιμπή, υπήρξαν και ηθικοί άνθρωποι, όπως ο τότε αντιεισαγγελέας εφετών Παναγιώτης Κωνσταντινίδης που παραιτήθηκε από πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου της Υ.Δ.Ι.Π., "γιατί δεν μπορούσε να συνεργαστεί με πρόσωπα βαρυνόμενα με σωρεία πράξεων οι οποίες τιμωρούνταν από τον ποινικό νόμο". [...]

*(σ.τ.συντάκτη: Υπηρεσία Διαχειρίσεως Ισραηλιτικών Περιουσιών).



Το βιβλίο του Λεόντος Α. Ναρ, Ξανά στη Σαλονίκη, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις, είναι υποψήφιο για το κρατικό βραβείο Μαρτυρίας-Bιογραφίας-Χρονικού-Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας 2019.

Ο Λέων Α. Ναρ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1974. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο Α.Π.Θ. και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Νεοελληνικής Φιλολογίας, Βιβλιολογίας και Διδακτικής της Λογοτεχνίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο (2000), ενώ το 2007 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας. Τον Νοέμβριο του 2015 έγινε δεκτός ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και τον Δεκέμβριο του 2017 ολοκλήρωσε την μεταδιδακτορική του έρευνα.

Το 2007 εξέδωσε (σε συνεργασία με τον Γιώργο Αναστασιάδη και τον Χρήστο Ράπτη) το βιβλίο Εγώ ο εγγονός ενός Έλληνα, η Θεσσαλονίκη του Νικολά Σαρκοζί[1], (Καστανιώτης) το οποίο μεταφράστηκε και στα γαλλικά. Το 2009 εκδόθηκε το δίτομο έργο του Ναρ με τίτλο Γιωσέφ Ελιγιά, Άπαντα[2] (Γαβριηλίδης), ενώ την ίδια χρονιά επιμελήθηκε το επετειακό λεύκωμα 25 χρόνια Ιανός[3]. Το 2011 κυκλοφόρησε το δίγλωσσο (σε ελληνική και αγγλική γλώσσα) βιβλίο του με τίτλο Το μέλλον του παρελθόντος, Θεσσαλονίκη 1912-2012[4] (Καπόν), (με φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου), και η μελέτη Ισραηλίτες Βουλευτές στο Ελληνικό Κοινοβούλιο[5] που επιμελήθηκε το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων. Το 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο Το παιχνίδι της εξέδρας σχολιασμένα συνθήματα από τα ελληνικά γήπεδα[6] (Μεταίχμιο).Το 2017 κυκλοφόρησε (Ευρασία) το θεατρικό έργο του "Δεν σε ξέχασα ποτέ"[7] (μαζί με cd των σεφαραδίτικων τραγουδιών της ομώνυμης παράστασης) που ανέβηκε από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος το 2017[8]. Το 2018 κυκλοφόρησε το βιβλίο Ξανά στη Σαλονίκη. Η μετέωρη επιστροφή των Ελλήνων Εβραίων στον γενέθλιο τόπο (1945-46)[9][10] από τις εκδόσεις Πόλις. Κείμενά του, επίσης, έχουν δημοσιευτεί σε 8 συλλογικούς τόμους.