Γράφει η Μαρίνα Καρτελιά.
 |
| Φωτ.: Εκδόσεις Κείμενα |
Θοδωρής Καλλιφατίδης
Το βιβλίο είναι στην κατάσταση που του έπρεπε μετά την ανάγνωση. Γεμάτο υπογραμμίσεις, στραπατσαρισμένο απ΄το χώσιμο στη βαλίτσα, μια και πήγε κι ήρθε μαζί μου στο Βερολίνο, με λεκέδες από αβίαστα δάκρυα σε αρκετές σελίδες. Με φροντισμένο εξώφυλλο κι όμορφο απαλό χαρτί και τους αριθμούς των σελίδων στις μέσα πλευρές της, όμορφη καινοτομία από τις Εκδόσεις Κείμενα.
Το βιβλίο με πόνεσε και το πόνεσα. Λειτούργησε σαν ζωντανός οργανισμός, μου μίλησε για πράγματα ανομολόγητα πολύ βαθιά μου με χειρουργική, μάλλον σουηδική, ακρίβεια. Απ΄αυτήν που έχει ως φαντάζομαι η χώρα που γράφτηκε. Ο τρόπος του, λιτός και σε σημεία σχεδόν απόλυτα περιγραφικός. Αλλά ώρες-ώρες, οι λέξεις στάλαζαν όλο το φαρμάκι, τον καημό και την ανείπωτη μοναξιά του.
"Οι λέξεις είναι σαν νομίσματα. Υπάρχουν δεκαράκια, υπάρχουν και δραχμές. Η κουβεντούλα είναι δεκαράκι. Η σύζητηση είναι δραχμή. Ο διάλογος είναι κατοστάρικο."Κι ακόμα:
"Οι λέξεις δεν είναι σύμβολα. Δεν ονομάζουν τα πράγματα. Είναι οι ίδιες πράγματα. Τον πονούσαν, του έγδερναν την ψυχή σαν κοφτερά μαχαίρια. ΄Οχι σαν μαχαίρια. ΄Ηταν μαχαίρια."
Το βιβλίο περιγράφει δυο μονοπάτια. ΄Ενα της ζωής εν τη γενέσει της, κι ένα για την κατανόησή της τη βαθειά. Ως λειτουργία, ως διαδικασία. Η εργασία του Χρίστο, φοιτητή στη Σουηδία, εργαζόμενου νέου, άντρα ερωτευμένου, για την κάθαρση, γίνεται προσωπική αναζήτηση. Αρχών, γλώσσας, ταυτότητας. Ζυμώνεται στην καθημερινότητά του, στις σχέσεις του, στις φιλίες, τις συναναστροφές, με απώτερο θεό και ρυθμιστή των πάντων των ΄Ερωτα.
"Η ξενιτιά μας κάνει βρυκόλακες".
Οι δυο πραγματικότητες, η σουηδική και η ελληνική, τσακώνονται με άμιλλα, συνδιαλέγονται συνεχώς με πονταρισιές της άψογης τεχνικής του Θοδωρή Καλλιφατίδη, ώστε να επικρατήσει η μια πάνω στην άλλη. Ποια επικρατεί; Στο βιβλίο είναι η απάντηση, αλλά το ζητούμενο δεν είναι αυτό, απ΄ό,τι εισέπραξα. Το ταξίδι είναι η αφορμή. Και ο στόχος. Το ψάξιμο του εαυτού και διατήρηση μιας εσωτερικής ακεραιότητας όταν όλοι οι εξωτερικοί παράγοντες πασχίζουν να αλλάξουν το άτομο.
Η ξενιτιά, μ΄αυτήν την ορθογραφία, που με ξένισε, μια και την είχα μάθει να τη γράφω ξενητειά. Τα γηρατειά, ωστόσο με την άλλη, την παλιά.
"Δεν αρκούσε να μάθεις την ξένη γλώσσα. Πρέπει να αλλάξεις και τα σωθικά σου. Ανησυχούσε για το μέλλον. Το φευγιό απ΄την Ελλάδα δεν είχε τελειώσει ακόμα. Η χώρα του και η γλώσσα του ζούσαν στο μυαλό του και στην ψυχή του, στις χειρονομίες του και στα αστεία του, στον πόθο του και σε όλες τις επιλογές".κι απ΄την άλλη:
"Πριν φύγει από την Ελλάδα δε σκεφτόταν ποτέ τα γηρατειά. Η μετανάστευση όμως ήταν μόνη της ένα βήμα προς το μέλλον. Στην Ελλάδα δεν ανησυχούσε ποτέ για συντάξεις και ασφάλειες, το έμαθε στη Σουηδία. Ο φόρος, η σύνταξη, τα έξοδα στη φορολογική δήλωση, τα γηρατειά κι ο θάνατος απέκτησαν πραγματική υπόσταση στην ξενιτιά.
Η ξενιτιά, μ΄αυτήν την ορθογραφία, που με ξένισε, μια και την είχα μάθει να τη γράφω ξενητειά. Τα γηρατειά, ωστόσο με την άλλη, την παλιά.
Το βιβλίο είναι βαθιά φιλοσοφικό με λογοτεχνικό τρόπο. Η δομή του είναι αυτή της αρχαίας τραγωδίας, του αδιεξόδου του ήρωα που ψάχνει να βρει την κάθαρση, σκοπό της τραγωδίας. Και τι ανακαλύπτει στην πορεία του μύθου; Πως "η αγάπη δεν είναι ανάγκη να είναι τραγωδία"; ΄Ισως. Αλλά όχι μόνο αυτό.
"Να σκέφτεσαι εκείνον που αγαπάς είναι μια από τις πιο διακριτικές χαρές του έρωτα. Το έλεγε κι ο Αριστοτέλης. Δε θέλεις τίποτα, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα, εκείνος που σκέφτεσαι είναι μακριά, αν και όχι εντελώς. Δε διαλέγεις τι θα θυμάσαι και τι θα ξεχάσεις. Οι μνήμες σου σε διαλέγουνε".
Το βιβλίο δεν είναι ένα ρομάντσο, μια απλή ιστορία αγάπης. Δεν είναι μοναχά ο ΄Ερωτας του Χρίστο για τη Ράνια. ΄Ομως έχει όλα τα χαρακτηριστικά και τα στοιχεία του nouveau roman. Και του φιλοσοφικού δοκιμίου επίσης. Και της αιρετικής αφαίρεσης και αμφισβήτησης των πάντων και πασών των αξιών, που θεωρούνται κανονικές. Ανάλυση και σύνθεση για να βρεθεί το ένα: Η ουσία.
"Το πρόβλημα δεν ήταν να βρεις το σωστό. Το πρόβλημα ήταν να το κάνεις. Στα ηθικά συστήματα ο χρόνος και οι συνθήκες δεν παίζουν ρόλο. Στη ζωή όμως αυτά μπορεί να είναι η διαφορά ανάμεσα στο καλό και στο κακό."
Φυσικά, κινητήριος δύναμη είναι η αγάπη, η σε όλες τις μορφές παρούσα. Ο ήρωας είναι ένας κανονικός άνθρωπος, με αδυναμίες, αδιέξοδα, πειρασμούς και λοξοδρομήσεις. ΄Εχει όμως έναν εσωτερικό μπούσουλα, θα τολμήσω να τον αποκαλέσω εξ ανατροφής ελληνικό, όχι dna και τέτοια συμπαθητικά, μια πυξίδα ΄Ελληνα ναυτικού, που στο τέλος, σαν άλλο Οδυσσέα, τον βγάζει σε απάνεμο, φιλόξενο λιμάνι.
"Μα κάτι πρέπει να κάνει κανείς για να σώσει την αγάπη. Να τη βάλει στην άκρη [...]".
"Η μεγάλη αγάπη μπορεί να μην είναι λάθος, μπορεί όμως να είναι μια παρεξήγηση".
"Δε ζούμε το μεγάλο έρωτα, τον θυμόμαστε".
Ο ρυθμός ακολουθεί βηματισμό ανάλογο με τις διάφορες φάσεις αυτής της διαδικασίας. Με όλες τις εκφάνσεις της περιπέτειας. Είναι αργός, όταν ο ήρωας στέκεται για να αναρωτηθεί, όταν ταλαντεύεται, όταν χρειάζεται χρόνο για να σκεφτεί. Γίνεται ιλιγγιώδης όταν το μέσα του παίρνει φωτιά και δρα πάνω στις καταστάσεις. Και κατασιγάζει όταν οι αποφάσεις πια είναι κατασταλαγμένες κι ο ήρωας εδραιωμένος μέσα σ΄αυτές.
΄Ομως για να γίνει αυτό, περνάει όλα τα μαρτύρια και τις δοκιμασίες. Κυρίως να αποδείξει στον εαυτό του πως είναι άξιος να βγει πέρα. Πως όλο αυτό το ταξίδι του δόθηκε για να βρει κυρίως τον εαυτό του, όχι να τον καθορίσει ως ελληνικό ή σουηδικό. ΄Η και τα δυο. Στο να του αφαιρέσει την ταμπέλα, ενσωματώνοντας ταυτόχρονα όλα τα στοιχεία απ΄όποια βιωματική διαδικασία ζωής κι αν προέρχονται. ΄Οντας συμφιλιωμένος μ΄αυτά. Ως κομμάτια του εαυτού αναπόσπαστα πια, όχι ως βάσανα.
"΄Ισως τελικά η κάθαρση να μην ήταν ένα συναίσθημα ή μια γνώση, αλλά μια περίσταση. Η περίσταση να είσαι μαζί με άλλους. Να συμμετέχεις σε μια νέα ενότητα, πέρα από τον εαυτό σου. ΄Ισως η κάθαρση να μην ήταν στην τραγωδία αλλά στο να είσαι στην πλατεία του θεάτρου μαζί με τους άλλους. Να βλέπεις κάτι μαζί με άλλους."
Και μέσα απ΄την κάθαρση, στο τέλος προκύπτει η ενηλικίωση. Η πλήρης απόκτηση του μέσα ζεσταμένου, που η φλόγα του διατηρείται αναμμένη. Σε όποια χώρα, σ΄όποια κατάσταση, σε κάθε είδους αγκαλιά. Γιατί
"Η αγάπη δεν χρειάζεται να είναι πάντα τραγωδία".
Αλλά με μια δυναμική ισχυρή. Αυτή του πανδαμάτορα και ρυθμιστή ΄Ερωτα. Των πάντων. Αυτόν που αντέχει στο χρόνο και τον εκμηδενίζει, έτσι ώστε να μένει πάντα νέος, φρέσκος και επίκαιρος, έστω κι αν γεννήθηκε σε αλλοτινή εποχή. Για τον έναν του Καλλιφατίδη, είμαι σίγουρη, - κυρίως λόγω της υπαρκτής αγωνίας - και τον υπηρετεί πιστά. Αυτόν της Γραφής:
Αγάπη και ξενιτιά
Θοδωρής Καλλιφατίδης
Εκδόσεις Κείμενα
Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης γεννήθηκε στους Μολάους της Λακωνίας το 1938.[8] Ο πατέρας του, Δημήτριος Καλλιφατίδης, ήταν δάσκαλος με καταγωγή από τον Πόντο, ενώ η μητέρα του, Αντωνία Κυριαζάκου καταγόταν από τους Μολάους. Το 1946 ήρθε στην Αθήνα και φοίτησε στο 5ο γυμνάσιο αρρένων. Αργότερα, σπούδασε στη δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν.[8]
Αφού εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, το 1964 μετανάστευσε στη Σουηδία, όπου μέχρι σήμερα διαμένει.
Αρχικά συνάντησε πολλές δυσκολίες στην ξενιτιά: «Και εγώ στη Σουηδία είμαι ξένος εδώ και 47 χρόνια (...). Όταν κάποτε με απέλυσαν από εκεί που έπλενα πιάτα με την κατηγορία ότι είχα κλέψει κάτι από το ταμείο (δεν μου είχε περάσει καν από το μυαλό), διαπίστωσα προς μεγάλη μου έκπληξη ότι δεν υπήρξε έστω ένας να πει “μα καλά, πώς είστε τόσο βέβαιοι ότι αυτός είναι ο κλέφτης;”. Η απάντηση ήταν απλή. Δεν ήταν τόσο το ότι ήμουν ξένος αλλά το ότι ήμουν ο μόνος πιο ξένος, γιατί μόλις είχα αρχίσει να δουλεύω. Οι άλλοι είχαν τακτοποιηθεί κάπως, είχαν κάνει φιλίες κτλ. Εγώ, που μπήκα τελευταίος στη δουλειά, αυτομάτως ήμουν και ο ένοχος»[9]
Σπούδασε από το 1969 ως το 1972 φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, όπου αργότερα έγινε καθηγητής.
"Φοβάμαι περισσότερο όλες τις ελευθερίες που έχουμε κατακτήσει και που μας επιτρέπουν να ζούμε χωρίς σύνεση και χωρίς ντροπή. Ξέρω πώς να αντιμετωπίσω τη δικτατορία. Πώς θα αντιμετωπίσω όμως την ανοησία, την ανευθυνότητα; Δεν ξέρω. Φοβάμαι ότι καταργούμε την ανθρωπιά μας κι αυτό θα είναι το μέγα πρόβλημα."
Αγάπη και ξενιτιά
Θοδωρής Καλλιφατίδης
Εκδόσεις Κείμενα
Αφού εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, το 1964 μετανάστευσε στη Σουηδία, όπου μέχρι σήμερα διαμένει.
Αρχικά συνάντησε πολλές δυσκολίες στην ξενιτιά: «Και εγώ στη Σουηδία είμαι ξένος εδώ και 47 χρόνια (...). Όταν κάποτε με απέλυσαν από εκεί που έπλενα πιάτα με την κατηγορία ότι είχα κλέψει κάτι από το ταμείο (δεν μου είχε περάσει καν από το μυαλό), διαπίστωσα προς μεγάλη μου έκπληξη ότι δεν υπήρξε έστω ένας να πει “μα καλά, πώς είστε τόσο βέβαιοι ότι αυτός είναι ο κλέφτης;”. Η απάντηση ήταν απλή. Δεν ήταν τόσο το ότι ήμουν ξένος αλλά το ότι ήμουν ο μόνος πιο ξένος, γιατί μόλις είχα αρχίσει να δουλεύω. Οι άλλοι είχαν τακτοποιηθεί κάπως, είχαν κάνει φιλίες κτλ. Εγώ, που μπήκα τελευταίος στη δουλειά, αυτομάτως ήμουν και ο ένοχος»[9]
Σπούδασε από το 1969 ως το 1972 φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, όπου αργότερα έγινε καθηγητής.
Από το 1972 ως το 1976 υπήρξε διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού Bonniers Litterära Magasin.
Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε στα 1969 με μια ποιητική συλλογή, έγινε όμως γνωστός μέσα από τα μυθιστορήματά του. Τα πρώτα πεζογραφήματά του τα έχει γράψει στα σουηδικά (1980 Αγάπη, 1981 Δούλοι κι αφέντες, 1987 Ο έκπτωτος άγγελος κ.ά.), ενώ αργότερα έγραψε κάποια έργα πρώτα στα ελληνικά (1994 Τιμάνδρα, 1997, Ποια είναι η Γαβριέλα Όρλοβα, 1998 Οι εφτά ώρες στον Παράδεισο κ.ά.).[8] Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, ποιητικές συλλογές, ταξιδιωτικά δοκίμια, θεατρικά έργα· έχει γράψει σενάρια για τον κινηματογράφο (ανάμεσά τους το Με λένε Στέλιο, μεταφορά μυθιστορήματός του) και έχει σκηνοθετήσει την ταινία Kärleken (1980).
Στα έργα του περιγράφει τις συνθήκες ζωής των μεταναστών στη Σουηδία αλλά και μέσα από αυτοβιογραφικά στοιχεία αναφέρεται στη ζωή στην Ελλάδα τις δεκαετίες του ’30 και του ’40, συχνά με σατιρικό τρόπο. Σε άλλα μυθιστορήματά του η αφήγηση είναι πολυεστιακή[8] (προσεγγίζει δηλαδή το θέμα του μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και πρόσωπα) και έχει μια φιλοσοφική διάθεση και διάσταση.
Έχει τιμηθεί με σημαντικά διεθνή βραβεία για το έργο του, όπως το Μέγα Βραβείο Μυθιστορήματος στη Σουηδία (1981),[8] και τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
«Ο Καλλιφατίδης συγκαταλέγεται σήμερα στους σημαντικότερους συγγραφείς της σουηδικής γλώσσας. Ανήκει στις σπάνιες περιπτώσεις της λογοτεχνικής διγλωσσίας. Γράφει στα σουηδικά και ύστερα μεταφράζει τα βιβλία στα ελληνικά. Γράφοντας, περισσότερο διερωτάται παρά καταφάσκει ή κρίνει.»[9]
Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε στα 1969 με μια ποιητική συλλογή, έγινε όμως γνωστός μέσα από τα μυθιστορήματά του. Τα πρώτα πεζογραφήματά του τα έχει γράψει στα σουηδικά (1980 Αγάπη, 1981 Δούλοι κι αφέντες, 1987 Ο έκπτωτος άγγελος κ.ά.), ενώ αργότερα έγραψε κάποια έργα πρώτα στα ελληνικά (1994 Τιμάνδρα, 1997, Ποια είναι η Γαβριέλα Όρλοβα, 1998 Οι εφτά ώρες στον Παράδεισο κ.ά.).[8] Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, ποιητικές συλλογές, ταξιδιωτικά δοκίμια, θεατρικά έργα· έχει γράψει σενάρια για τον κινηματογράφο (ανάμεσά τους το Με λένε Στέλιο, μεταφορά μυθιστορήματός του) και έχει σκηνοθετήσει την ταινία Kärleken (1980).
Στα έργα του περιγράφει τις συνθήκες ζωής των μεταναστών στη Σουηδία αλλά και μέσα από αυτοβιογραφικά στοιχεία αναφέρεται στη ζωή στην Ελλάδα τις δεκαετίες του ’30 και του ’40, συχνά με σατιρικό τρόπο. Σε άλλα μυθιστορήματά του η αφήγηση είναι πολυεστιακή[8] (προσεγγίζει δηλαδή το θέμα του μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και πρόσωπα) και έχει μια φιλοσοφική διάθεση και διάσταση.
Έχει τιμηθεί με σημαντικά διεθνή βραβεία για το έργο του, όπως το Μέγα Βραβείο Μυθιστορήματος στη Σουηδία (1981),[8] και τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
«Ο Καλλιφατίδης συγκαταλέγεται σήμερα στους σημαντικότερους συγγραφείς της σουηδικής γλώσσας. Ανήκει στις σπάνιες περιπτώσεις της λογοτεχνικής διγλωσσίας. Γράφει στα σουηδικά και ύστερα μεταφράζει τα βιβλία στα ελληνικά. Γράφοντας, περισσότερο διερωτάται παρά καταφάσκει ή κρίνει.»[9]
2019, Αγάπη και ξενιτιά, Εκδόσεις Κείμενα
2013, Γράμματα στην κόρη μου, Γαβριηλίδης
2012, Τα περασμένα δεν είναι όνειρο, Γαβριηλίδης
2011, Ο Άγιος Ηρακλής, Γαβριηλίδης
2009, Φίλοι και εραστές, Γαβριηλίδης
2007, Μητέρες και γιοι, Γαβριηλίδης
2006, Στο βλέμμα της, Γαβριηλίδης
2004, Αγάπη, Γαβριηλίδης
2004, Η Όλγα της αγάπης, Γαβριηλίδης
2003, Ένα απλό έγκλημα, Γαβριηλίδης
2003, Ο έκτος επιβάτης, Γαβριηλίδης
2002, Μια νέα πατρίδα έξω απ' το παράθυρό μου, Γαβριηλίδης
2000, Στο φως του Βορρά, Γαβριηλίδης
1998, Οι εφτά ώρες στον παράδεισο, Γαβριηλίδης
1997, Ποια είναι η Γαβριέλα Όρλοβα;, Γαβριηλίδης
1996, Το τελευταίο τριαντάφυλλο, Γαβριηλίδης
1995, Μια μέρα στην Αθήνα, Κάκτος
1994, Τιμάνδρα, Γαβριηλίδης
2013, Γράμματα στην κόρη μου, Γαβριηλίδης
2012, Τα περασμένα δεν είναι όνειρο, Γαβριηλίδης
2011, Ο Άγιος Ηρακλής, Γαβριηλίδης
2009, Φίλοι και εραστές, Γαβριηλίδης
2007, Μητέρες και γιοι, Γαβριηλίδης
2006, Στο βλέμμα της, Γαβριηλίδης
2004, Αγάπη, Γαβριηλίδης
2004, Η Όλγα της αγάπης, Γαβριηλίδης
2003, Ένα απλό έγκλημα, Γαβριηλίδης
2003, Ο έκτος επιβάτης, Γαβριηλίδης
2002, Μια νέα πατρίδα έξω απ' το παράθυρό μου, Γαβριηλίδης
2000, Στο φως του Βορρά, Γαβριηλίδης
1998, Οι εφτά ώρες στον παράδεισο, Γαβριηλίδης
1997, Ποια είναι η Γαβριέλα Όρλοβα;, Γαβριηλίδης
1996, Το τελευταίο τριαντάφυλλο, Γαβριηλίδης
1995, Μια μέρα στην Αθήνα, Κάκτος
1994, Τιμάνδρα, Γαβριηλίδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου