Επιμέλεια: Μαρίνα Καρτελιά.
Βίκυ Τσελεπίδου
Από τη "Φιλελλήνων"
XATZH XAΛΙΛ ΕΦΕΝΤΗΣ
Εκείνοι που πίστεψαν χωρίς να αναμειγνύουν
την πίστη τους με την αδικία, αυτοί δικαιούνται
να έχουν την ασφάλεια και αυτοί είναι
οι σωστά καθοδηγούμενοι
Κοράνι, 6:82.
Η οδός Τριπόδων στην Πλάκα, η αρχαιότερη οδός στην Αθήνα, είναι ο δρόμος από όπου οι Αθηναίοι μετέβαιναν από το Πρυτανείο της Αρχαίας Αγοράς στο Ιερό και στο Θέατρο του Διονύσου και πήρε το όνομά της από τους χορηγικούς τρίποδες που εναπόθεταν εκεί οι πιστοί του Διονύσου. Κατά τη διάρκεια των εορταστικών προς τιμήν του εκδηλώσεων, λαμπαδηφόροι δρομείς διέσχισαν νύχτα την οδό κρατώντας με περηφάνια τη δάδα στο υψωμένο τους χέρι, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη προσοχή σε κάθε ζυγιασμένο διασκελισμό τους ώστε να μην σβήσει η ιερή φλόγα. Σύμφωνα με μια παράδοση, ο Διόνυσος δεν ήταν ελληνικός θεός, αλλά η λατρεία του επιβλήθηκε με τη βία στους ΄Ελληνες μέσω της Θράκης και της Ανατολής.
Δυο δρόμους πιο κάτω, στην πλατεία Φιλομούσου Εταιρείας, στις 19 Απριλίου του 1939 (σύμφωνα δε με άλλες πηγές του 1936), η ‘Ενωση Αθηναίων, με τη φροντίδα και άλλων φορέων της πόλης, τοποθέτησε -παρουσία και του ιδίου- προτομή του εκ Κωνσταντινουπόλεως καταγόμενου Δημητρίου Καμπούρογλου, επιφανούς ιστοριοδίφη, και λογοτέχνη της εποχής, μέλους της Μεγάλης Στοάς των Τεκτόνων της Ελλάδος, ο οποίος το 1923 τιμήθηκε με το Αριστείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, το 1927 έγινε το πρώτο δια εκλογής μέλος της και κατά τα έτη 1934-1935 διετέλεσε πρόεδρός της.
Επί των τελευταίων ημερών της Τουρκοκρατίας, στη γειτονιά αυτή της Πλάκας, πιο συγκεκριμένα στη συμβολή των οδών Τριπόδων, Θέσπιδος και Σέλεϊ, βρισκόταν η οικία του τότε ιεροδικαστή των Αθηνών, του σεϊχουλισλάμη Χατζή Χαλίλ εφέντη. Ο Δημήτριος Καμπούρογλου, ο οποίος δια της δράσης και των γραπτών του διέσωσε και ανέδειξε πολύτιμα λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία της ελληνικής πρωτεύουσας, προτού “εγκατασταθεί” μόνιμα, κατά τα ανωτέρω, στην πλατεία Φιλομούσου Εταιρείας, πρότεινε επισήμως στις αρμόδιες αρχές της πόλης, ως ελάχιστη αναγνώριση εθνικής υποχρέωσης, να δοθεί το όνομα του Χατζή Χαλίλ εφέντη σε κάποιον από τους γύρω δρόμους, πρόταση που δεν υιοθετήθηκε ποτέ.
Την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας, ο σεϊχουλισλάμης ήταν ο ανώτατος θρησκευτικός άρχοντας των Οθωμανών, το τρίτο πιο σημαντικό πρόσωπο της Αυτοκρατορίας με τον σουλτάνο και τον μεγάλο βεζίρη. Αυτός ηγείτο των σοφών εκείνων λειτουργών που γνώριζαν άριστα το μουσουλμανικό δίκαιο και με αυτή του την ιδιότητα διοριζόταν ιεροδικαστής. Η πιο σημαντική ευθύνη του σεϊχουλισλάμη ήταν η έκδοση γνωμοδότησης περί του αν οι πράξεις του σουλτάνου ήταν σύμφωνες με το Κοράνιο. Με την έννοια αυτή, έστω και θεωρητικά, ο σεϊχουλισλάμης μπορούσε να διαφωνήσει με μια ενέργεια του σουλτάνου, εκθέτοντάς τον στα μάτια του λαού.
΄Οταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση στη Μολδοβλαχία υπό την πρωτοβουλία και καθοδήγηση της Φιλικής Εταιρείας,
"Ὄρκίζομαι νά προσέχω πάντοτε εἰς τήν διαγωγήν μου, νά εἶμαι ενάρετος. Νά ευλαβῶμαι τήν θρησκείαν μου, χωρίς νά καταφρονῶ τάς ξένας. Νά δίδω πάντοτε τό καλόν παράδειγμα. Νά συμβουλεύω και νά συντρέχω τόν ασθενῆ, τόν δυστυχῆ και τόν ἀδύνατον. Νά σέβωμαι τήν διοίκησιν, τά ἔθιμα, τά κριτήρια και τούς διοικητάς τοῦ τόπου, εἰς τόν οποίον διατρίβω. Τέλος πάντων ὁρκίζομαι εἰς Σέ, ὤ ἱερά πλήν τρισάθλια Πατρίς! Ὄρκίζομαι εἰς τούς πολυχρονίους βασάνους Σου, ὁρκίζομαι εἰς τά πικρά δάκρυα, τα οποία τόσους αἰὤνας ἔχυσαν και χύνουν τά ταλαίπωρα τέκνα Σου, εἰς τά ἴδιά μου δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην τήν στιγμήν, και εἰς τήν μέλλουσαν ἐλευθερίαν τῶν ὁμογενών μου, ὅτι ἀφιερώνομαι ὅλως εἰς Σε,
έντρομος ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ με μια παρορμητική του απόφαση διέταξε τη σφαγή όλων των Ρωμιών της Πόλης.
Κατά την άποψη σημαντικής μερίδας ιστορικών, ο Γρηγόριος Ε΄, ο ελέω Θεού Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης, προκειμένου να εξευμενίσει τον σουλτάνο και να αποφευχθεί η σφαγή του χριστιανικού πληθυσμού της πάλαι ποτέ πρωτεύουσας της ορθόδοξης πίστης, προέβη στον κατ΄επανάληψιν αφορισμό της Επανάστασης, της Φιλικής Εταιρείας, των ηγετών και των υποστηρικτών της.
ἀφωρισμένοι ὑπάρχειεν καί κατηραμένοι καί ἀσυγχώρητοι, καὀ μετά θάνατον ἄλυτοι, καί τῷ αἰωνίῳ ὑπόδικοι ἀναθέματι, καί αὐτοί, καί ὅσοι τοῖς ἴχνεσιν αὐτών κατηκολούθησαν ή κατακολουθήσωσι τοῦ λοιποῦ, ἄν μή θελήσωσιν ἐννοῆσαι τήν αρπαγήν καί απάτην, καί ἐπιστροφῆναι τε καί βαδίσαι τήν εύθεῖαν τῆς σωτηρίας ὁδόν, ἄν δέν ἀναλάβωσιν, ὅ ἐστι, τόν ἐντελῆ χαρακτήρα τοῦ ῥεαγιαδικού αυτῶ ν επαγγέλματος.
Ο σουλτάνος ωστόσο φαινόταν ανένδοτος και χωρίς χρονοτριβή, όπως απαιτούσε η τυπική διαδικασία, κάλεσε τον σεϊχουλισλάμη Χατζή Χαλίλ εφέντη να επικυρώσει με διάταγμα (φετφά), σύμφωνα με το μουσουλμανικό δίκαιο, την απόφασή του αυτή για να προχωρήσει άμεσα στην υλοποίησή της.
Ἡ ἐπιμονή ἄρα τοῦ ὅρκου εἰς διατήρησιν τῶν υποσχεθέντων παρά τἤς φατρίας αὐτῆς, πραγματευομένης οὐσιωδῶς τήν ἀπώλειαν ἑνός ολοκλήρου γένους, πόσον εἶναι ὀλεθρία και θεομίσητος εἶναι φανερόν. Ἐξ ἐναντίας ἡ ἀθέτησις τοῦ ὅρκου αυτοῦ, ἀπαλλάττουσα τό γένος ἐκ τῶν ἐπερχομένων ἀπαραμυθήτων δεινῶν, εἶναι θεοφιλής και σωτηριώδης. Διἀ τούτο τῆ χάριτι τοῦ παναγίου Πνεύματος ἔχει η Ἐκκλησία αὐτόν διαλελυμένον, καί ἀποδέχεται καί συγχωρεῖ ἐκ καρδίας τούς μετανοοῦντας καί ἐπιστρέφοντας, και τήν προτέραν ἀπάτην ομολογοῦντας, καί τό πιστόν ῥεαγιαλίκι αὐτῶν ἐναγκαλιζόμενος εἰλικρινῶς.
Ακολουθώντας τη συνείδησή του και τις επιταγές του Κορανίου περί διαχωρισμού μεταξύ αθώων και ενόχων, ο Χατζή Χαλίλ εφέντης, παρά τη βούληση του σουλτάνου του, αρνείται να εκδώσει φετφά που να επιτρέπει τη σφαγή των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης. Οργισμένος ο σουλτάνος, τον καθαιρεί από τη θέση του και τον εξορίζει στη Λήμνο (κατ΄άλλους στην Προύσα). Προτού ο σεϊχουλισλάμης αναχωρήσει από την Κωνσταντινούπολη για τον τόπο της εξορίας του, βασανίζεται απάνθρωπα με αποτέλεσμα να υποκύψει στα βαριά τραύματά του.
Μπισμιλλάχιρραχμάνιρραχίμ. Στο όνομα του Αλλάχ του Παντελεήμονα, του Πολυεύσπλαχνου, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι είχαν σωθεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου