Καιρός να πέσουν οι μάσκες του κόσμου που φτιάξαμε | Έλλη Πράντζου

Σκεπτόμενη ότι όλα κάποτε καταλαγιάζουν και τους λόγους που μπορεί να επικρατεί αυτή η σαπίλα ενώ δεν είμαστε όλοι σάπιοι -ακόμη- προβληματίζομαι κι οργίζομαι κάθε μέρα και πιο πολύ. Από παιδί θυμάμαι τον πατέρα μου να με αποκαλεί "αντάρτη" κι αυτό όχι επειδή ήμουν ζωηρή, κάθε άλλο. Δεν μπόρεσα όμως ποτέ να δεχτώ την τυφλή υπακοή δίχως εξηγήσεις πειστικές σε εμένα -πάντα τον ρωτούσα "γιατί;" και ποτέ δε μου απάντησε "επειδή το λέω εγώ" ή "επειδή είμαι μεγάλος και ξέρω"- οπως δεν μπόρεσα να ανεχτώ ποτέ μου την αδικία.

Ο κόσμος μας απαρτίζεται από λογής λογής ανθρώπους. Άλλοι έτσι τα βρήκαν τα άσχημα και τα διαιωνίζουν χωρίς καν να μπουν στη διαδικασία μιας γόνιμης αμφισβήτησης. Άλλοι θέλουν να αντιδράσουν μα φοβούνται πλασματικές εξουσίες που χωρίς την ανοχή μας δε θα υπήρχαν καν. Άλλοι φωνάζουν και παλεύουν μα θεωρούνται συνήθως γραφικοί. Άλλοι νιώθουν χαμένοι και μόνοι. Άλλοι -από τους πιο επικίνδυνους- φορούν τη μάσκα της παιδείας και της καλλιέργειας κρύβοντας τα συμπλέγματά τους πίσω από μια στείρα μόρφωση που δεν κατάφεραν να αξιοποιήσουν κι η λίστα δεν έχει τέλος.

Αυτοί οι τελευταίοι, οι πιο ύπουλοι, βρίσκονται παντού γύρω μας όμως σπανίως τους αξιολογούμε αντικειμενικά. Το παίζουν, βλέπεις, φιλοσοφημένοι κι αν δεν τους ξέρεις από πρώτο χέρι μπορεί και να την πατήσεις. Αρνούνται να αντικρίσουν κι οι ίδιοι τον καθρέφτη τους μιας κι αν έρθουν αντιμέτωποι με την πραγματικότητά τους θα καταρρεύσουν. Όταν τυχαίνει να είναι κι ευκατάστατοι οικονομικά θεωρούν το "πιο υψηλό κοινωνικό τους status" δείγμα σίγουρης επιτυχίας. Κουνούν το δάχτυλο τους με "εκλεπτυσμένο" σαρκασμό απέναντι σε οτιδήποτε θεωρούν "παρακατιανό" και κατώτερο -προφανώς με βάση τα δικά τους standards. Χαρακτηρίζουν αβέρτα κοσμώντας με υποτιμητικά επίθετα όσα κατά βάθος φοβούνται ή ζηλεύουν. Και πάει λέγοντας. Κάποιοι από αυτούς είναι γονείς. Κι εκεί το πρόβλημα μεγεθύνεται λόγω είτε διαιώνισης της νοοτροπίας τους είτε λόγω του ότι βασανίζουν ψυχολογικά το παιδί τους αν εκείνο δεν την ασπάζεται.

Πώς να ελπίζεις, λοιπόν, σε έναν κόσμο μεγάλο κομμάτι του οποίου πλασάρει υποκριτικά την υπόστασή του ως κάτι ανώτερο αρνούμενο να παραδεχτεί πως ουσιαστικά είναι η άλλη όψη ενός νομίσματος που φοβάται ή απεχθάνεται (ακριβώς επειδή του μοιάζει); Την ίδια στιγμή μάλιστα που ένα άλλο μεγάλο κομμάτι του καταπίνει το κουτόχορτο αυτής της ανωτερότητας αμάσητο.

Πώς να ελπίζεις, για παράδειγμα, σε έναν κόσμο όπου γονιός κατά τα άλλα μορφωμένος ο οποίος θεωρεί εαυτόν φιλοσοφημένο και δε διστάζει να το δείχνει τεχνηέντως όποτε τον παίρνει, εκτοξεύει στο ομοφυλόφιλο παιδί του φράσεις όπως: "ντρέπομαι που είσαι παιδί μου", "θα καταλήξεις να τρως από τα ψίχουλα που θα σου πετάνε άλλοι στο πάτωμα", "είσαι ανώμαλη", "με απογοήτευσες", "θα είσαι  μια ζωή στο περιθώριο", "δε με νοιάζει τι λένε οι ψυχολόγοι, στον ψυχολόγο και κατσαρίδα να του πεις ότι είσαι θα πει ναι για να μη σου πάει κόντρα", "σε παρέσυραν οι αλήτες οι φίλοι σου", "ο σκοπός του ανθρώπου είναι να κάνει παιδιά αλλιώς δεν έχει λόγο ύπαρξης", "για μένα έτσι όπως επέλεξες να ζεις είναι σαν να έχεις πεθάνει" και πολλές άλλες παρόμοιου ύφους;

Δε συνεχίζω γιατί όσο γράφω ταράζομαι τόσο που θα καταλήξω να μην αναγνωρίζω τον εαυτό μου. Παρέθεσα όμως τα λιγότερο εξευτελιστικά σχόλια ώστε να καταλάβουμε πως η σαπίλα για την οποία μιλάμε δεν είναι ελάττωμα μιας μικρής μερίδας ανθρώπων η έλλειψη παιδείας της οποίας κάνει μπαμ στα μάτια των πολλών. Έφερα τούτο το παράδειγμα ώστε να δούμε πως η χειρότερη και πιο δύσκολα καταπολεμήσιμη σαπίλα είναι εκείνη που φοράει τον φερετζέ της καλλιέργειας κι οι άλλοι πιστεύουν σε αυτόν τον φερετζέ λόγω εντυπωσιακής βιτρίνας και καλού μάρκετινγκ. 

Τους εν λόγω γονείς που προαναφέρθηκαν έχω την ατυχία να τους γνωρίζω κι έχουν πείσει όντως ορισμένους ανθρώπους πως είναι ευυπόληπτοι πολίτες του κόσμου τούτου, σκεπτόμενοι και πάνω απ' όλα -δεν ξεχνιόμαστε- καλλιεργημένοι.

Τους γνωρίζεις όμως κι εσύ. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που παρακολουθούν θέατρο συχνά θεωρώντας το δείγμα κουλτούρας και παιδείας αλλά έναν νέο ηθοποιό θα τον θεωρήσουν με περισσή ευκολία ρεμπεσκέ τεμπέλη. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που ενώ έχουν διαβάσει πολλά βιβλία προσπαθώντας να ξεφύγουν από όσα θεωρούν κατώτερα όταν έρχεται η στιγμή να δείξουν τι έχουν κερδίσει από αυτά το χάνουν πανηγυρικά μιας και δεν αρκεί μόνο να διαβάζεις πρέπει να είσαι σε θέση τόσο να αξιολογείς όσο και να αξιοποιείς.

Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που νιώθουν φιλότεχνοι μέχρι κάποιος από τον περίγυρό τους να δηλώσει επαγγελματικά καλλιτέχνης. Ώσπου να πετύχει στα μάτια τους (ξέρετε, να γίνει διάσημος και να βγάλει λεφτά) δεν είναι παρά ένα χαμένο κορμί ή/και αμόρφωτος. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που ξεμπροστιάζουν αδυναμίες άλλων προκειμένου να μην πιάσει ο κόσμος στο στόμα του τις δικές τους. Είναι οι άνθρωποι που πρώτα απορρίπτουν κι εξευτελίζουν το ίδιο τους το παιδί ώσπου όταν εκείνο φτάσει επαγγελματικά στο σημείο που οι ίδιοι θεωρούν επιτυχία δε διστάζουν με χυδαίο θράσος να δηλώσουν ξαφνικά υπερήφανοι. Ωστόσο έχουν την απαίτηση εκείνο να μην απομακρύνεται από αυτούς κι όταν το κάνει φυσικά φταίει.

Με βάση την πρόσφατη επικαιρότητα, λοιπόν, καθώς παρατηρούσα τους πάντες να αναρωτιούνται τι φταίει και γιατί γίνονται τελικά όσα γίνονται, έχω να πω ότι και τέτοιοι άνθρωποι που δεν τους πιάνει, λέει, το μάτι σου μεγαλώνουν παιδιά αυριανούς πολίτες αυτής της κοινωνίας. Όσο άκυρη όμως κι αν φαίνεται με την πρώτη ματιά η παρατήρησή μου, δεν είναι. Κι έρχομαι να αναρωτηθώ κάτι ακόμη. Γιατί δεν τους πιάνει άραγε το μάτι σου; Με τι πρότυπα κανονικότητας έχουμε επιτρέψει στους εαυτούς μας να πορεύονται;

Κάπως έτσι καταλήγω πως τελικά μάλλον ο χειρότερος εχθρός μας είναι ο εαυτός μας. Ο εαυτός μας που πάντα κοιτάει ξένες καμπούρες, ο εαυτός μας που πείθεται από φανταχτερές επιφάνειες παραβλέποντας την ουσία, ο εαυτός μας που έχει ξεχάσει τι σημαίνει ενσυναίσθηση και ψυχοκοινωνική παιδεία θεωρώντας τάξη πραγμάτων το να τρέχουμε πανικόβλητοι σε έναν αγώνα δρόμου στείρας επιβίωσης, ο εαυτός μας που όταν κάποια ασχήμια λαμβάνει χώρα δίπλα του κάνει τα στραβά μάτια για να μην μπλέξει, ο εαυτός μας που υποκύπτει σε συναισθηματικούς κι άλλους εκβιασμούς αντί να θέσει άμεσα κι αποφασιστικά αντιμέτωπους με τις πράξεις τους όσους τον εξευτελίζουν, ο εαυτός μας που έχει ονομάσει σπουδαία τα ανούσια κι έχει ευτελίσει τα σημαντικά, ο εαυτός μας που δίνει αξία με άκυρα κριτήρια, ο εαυτός μας που σκύβει το κεφάλι, ο εαυτός μας που φοβάται κι έτσι γίνεται χειρότερος από τον φόβο του, ο εαυτός μας που επιτρέπει και δέχεται άκριτα τα πάντα, ο εαυτός μας που ως εργαζόμενος υπακούει κι ως "παιδί" κάποιου υποκύπτει, ο εαυτός μας που αντί να ενώνει χωρίζει ή μαζοποιεί.

Όχι, δεν είναι λογικό γονείς να φέρονται έτσι στο παιδί τους επειδή σοκάρονται με τη διαφορετικότητά του! Είναι έγκλημα το να περνιέται κάτι τέτοιο ως αλήθεια. Όσο το χάσμα των γενεών αντιμετωπίζεται ως δικαιολογία κι όχι ως αιτία όλα τα στραβά που μας κάνουν να αναρωτιόμαστε γιατί συμβαίνουν ανακυκλώνονται χωρίς σταματημό. Πρέπει να καταλάβουμε πως η εκάστοτε συμπεριφορά είναι στον άνθρωπο κι όχι στην ιδιότητα και πως ένας γονιός που αγαπά το παιδί του δε βάζει πάνω από αυτό ούτε το σοκ ούτε τον εγωισμό του εκτός αν έτσι είναι ως άνθρωπος.

Όχι δεν είναι λογικό το παιδί σε μια τέτοια περίπτωση να εθελοτυφλεί από αγάπη υποτιμώντας τόσο τον ίδιο του τον εαυτό όσο και όλους εκείνους εκεί έξω που παλεύουν για τα αυτονόητα.

Όχι δεν είναι λογικό ούτε έχει πλάκα ένας άντρας να λέει ανόητα αστειάκια για γυναίκες όπως αντίστοιχα δεν είναι λογικό να κάνει το ίδιο μια γυναίκα για τους άντρες διαιωνίζοντας παρωχημένα κοινωνικά κατασκευασμένα στερεότυπα. Πρέπει επιτέλους να καταλάβουμε πως τα πιο βαθιά ριζωμένα πιστεύω μιας κοινωνίας είναι εκείνα που περάστηκαν στα μέλη της με τον πιο υποχθόνιο και φαινομενικά αθώο τρόπο.

Όχι δεν είναι λογικό να κρίνεις κάποιον από το ντύσιμό του βγάζοντας συμπέρασμα για το τι θέλει ή τι άνθρωπος είναι γενικά δίχως να τον ξέρεις καν και χωρίς να ακούς τη φωνή του. Όσο "προκλητικά" κι αν ντυθώ για τα γούστα σου το όχι μου παραμένει ΟΧΙ.

Όχι δεν είναι λογικό νεαρές κοπέλες να κρύβονται πίσω από το και καλά ακαταλόγιστο της μικρής ηλικία τους ξεστομίζοντας υποτιμητικά σχόλια για το ίδιο τους το φύλο ούτε είναι λογικό μπαμπάδες να μεγαλώνουν πριγκίπισσες και μανάδες να μεγαλώνουν πασάδες.

Όχι δεν είναι λογικό η ψυχική χυδαιότητα να ονομάζεται σάτιρα απενοχοποιώντας κάθε πρόστυχο διαχωρισμό μεταξύ των ανθρώπων κάτω από τη μάσκα του "απλού καθημερινού χιούμορ".

Όχι δεν είναι λογικό να θεωρούμε διασκέδαση τον ευτελισμό της ανθρώπινης υπόστασης δικαιολογώντας τους εαυτούς μας λόγω της ανυπόφορης καθημερινότητάς μας. Αν δε μας αρέσει η καθημερινότητά μας κοιτάμε πώς να την αλλάξουμε κι όχι πώς να αποβλακωθούμε για να μην τη νιώθουμε.

Όχι δεν είναι λογική η ύπαρξη των σεξιστών, των ρατσιστών, των απαίδευτων (δεν αναφέρομαι στην πανεπιστημιακή μόρφωση προφανώς) που με σκήπτρο την απαιδευσιά τους βασιλεύουν βασιζόμενοι σε άλλα "προνόμια" που κανείς δεν τολμά να αμφισβητήσει.

Όχι δεν είναι λογικό που νιώθουμε πως δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι.

Το ότι μια κατάσταση υφίσταται δε σημαίνει πως είναι λογική. Δεν είμαστε ουτοπιστές όσοι φωνάζουμε για τα αυτονόητα. Είμαστε εξοργισμένοι με έναν εξευτελισμένο ρεαλισμό που βλέπουμε ωστόσο πολύ καλά καθημερινά γύρω μας. Δε θέλουμε άλλο κύριοι. Σιχαθήκαμε. Φτάνει. Και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα μας βρίσκετε απέναντί σας. Θα κάνουμε τα πάντα προκειμένου μέσα από εμάς να έρχεστε συνεχώς αντιμέτωποι με ό,τι σας πονάει πιο πολύ. Με τον εαυτό σας.

Θα μου πεις, ποια είσαι τώρα εσύ για να το παίζεις θιγμένη λες κι είσαι η καλύτερη του κόσμου όλου. Ζητώ συγγνώμη που δεν είμαι παρά μόνο ο ομολογουμένως ατελής εαυτός μου. Δε θα χρησιμοποιήσω όμως ποτέ τα ελαττώματά μου ως καταφύγιο για να γίνω απαθής απέναντι στα εγκλήματα που λαμβάνουν χώρα γύρω μου. Διότι άλλο ατελής άνθρωπος -ποιος είναι τέλειος εξάλλου- άλλο απαθής κι επιλεκτικά αδαής άνθρωπος. Όσο ακόμη έχω φωνή θα φωνάζω. Ακόμη κι αν αυτό είναι για να ζητήσω συγγνώμη τις στιγμές που φταίω εγώ.

Φωτογραφία: Έλλη Πράντζου