Γράφει η Μαρίνα Καρτελιά.
Πορτραίτο : Γιώργος Παζάλος - Pazle Creative.
Η Αισθητική δύσκολα αποκτιέται - και κατακτιέται.
Και χτίζεται με πολλά πράγματα.
Είναι νύχτα. ΄Εξω βρέχει σιγανά μα ακατάπαυστα. Σ΄ένα άσπρο, τέλεια τακτοποιημένο γραφείο, γεμάτο αντικείμενα vintage, χαρτιά και κονδυλοφόρους, η έμπνευση περιμένει τη μαγική στιγμή της μπροστά στην κατάλευκη Mac οθόνη.
Παίρνει μια βαθιά ανάσα και κρατώντας στο χέρι το χρώμα, το ρίχνει στη γυαλιστερή επιφάνεια. Το γαλάζιο υγρό τρέχει πάνω της και την αλλάζει για πάντα. Η λέξη καρφώνεται στο μυαλό του και η ανάσα του κόβεται γιατί έχει πετύχει αυτό που ήθελε. Την απεικόνιση της λέξης Αμνησία.
Δεν είναι όνειρο, είναι καθημερινή πρακτική ζωής. Ο Γιώργος Παζάλος, είκοσι χρόνια σ΄αυτή την περιπέτεια, έχει κάνει το πάθος του, την ανάγκη του να μιλήσει και να διατυπώσει την καλλιτεχνική αλήθεια των πραγμάτων, επάγγελμα. ΄Εμπειρα πια ασχολείται με τις εφαρμοσμένες τέχνες, συνδυάζοντας την Τέχνη με τη χρηστικότητα, για να δημιουργήσει αντικείμενα που είναι χρηστικά, χρήσιμα, αλλά και δηλωτικά μιας προσωπικότητας που στρατεύτηκε από νωρίς.
Στην υπηρεσία της εικόνας ως όνειρο απ΄την πέμπτη δημοτικού. Δε χρειάστηκε παρά μια διορατική μητέρα και μια φωτισμένη ζωγράφος-δασκάλα, κι ας αποκαλεί τον εαυτό του αυτοσαρκαζόμενος “βλαμμένο”. ΄Εθρεψε την αγάπη του για το αντικείμενο αυτό κι έφτασε έτσι ως τις πανελλήνιες, με στόχο τη γραφιστική από επιλογή, κι ας πέρναγε στην Αρχιτεκτονική.
“΄Εχω και γω τα προβλήματά μου”, δηλώνει με χαμόγελο κάτω απ΄το μουστάκι, μιλώντας για την Τέχνη του, που θεωρείται κάτι “παλλιακό και ξεχασμένο”. Και παρεξηγημένο και πανέμορφο. Είκοσι χρόνια στη δουλειά αυτή, των εφαρμοσμένων γραφικών τεχνών, έχει αφήσει το αποτύπωμά του, με τελευταίο δείγμα του αυτό που έφερε αυτή τη συνάντηση και συζήτησή μας.
Τα χρηστικά αντικείμενα που σχεδιάζει για το society6, και η εικαστική τους αποτύπωση πάνω σε ρολόγια, τσάντες, κουρτίνες μπάνιου, μαξιλάρια, κλπ. Καλοφτιαγμένα πράγματα που μπορούν να δώσουν στην καθημερινότητά μας άλλη όψη.
Μα δεν είναι μόνο αυτά, ο Γιώργος Παζάλος κι η Pazle Creative, ψάχνονται συνεχώς. Επιμορφώνεται αενάως. Απλώνει τα πεδία εφαρμογών της δημιουργικότητάς του στην γραμματογραφία, το Lettering, και εμπλουτίζει συνεχώς τα υλικά και τις τεχνικές του με σεμινάρια που παρακολουθεί.
Μου μιλάει με θαυμασμό κι ενθουσιασμό για τους δασκάλους του τον Σέρβο αρχιτέκτονα Vladimir Radibratovic, εικονογράφο επί χρόνια στην Ελλάδα, με ειδικότητα στις καρικατούρες, “αυτές τις φιγούρες δηλαδή όταν θέλουμε να έχουμε μια εικόνα ενός πολιτικού π,.χ. αλλά όχι τη φωτογραφία του”. Φοβερός καλλιγράφος λοιπόν, και άσσος του Lettering, και σε δυο Σαββατοκύριακα του σεμιναρίου “γνώρισα έναν καινούργιο υπέροχο κόσμο”.
Τονίζει την κάθε λέξη και τα μάτια του λάμπουν. ΄Οπως πολλές φορές, στη διάρκεια της κουβέντας μας, όταν μιλάει γι΄αυτό που κάνει. Είναι πολύ προσγειωμένος, έτσι άφησε να φανεί, θέλει αυτό που κάνει να είναι εμπορικό, να ζει απ΄αυτό και να είναι όμορφο. Θέλει να έχει εφαρμογή σε πολλά στην καθημερινότητα και να τον κάνει να νιώθει δημιουργικός όταν φτιάχνει όμορφα πράγματα για τους άλλους, είτε αυτό είναι η ετικέτα στο μπουκάλι ενός οικολογικού κρασιού, είτε πάνω σ΄ένα μέλι, είτε το φυλλάδιο μιας εκστρατείας ή άλλο προωθητικό υλικό, για να πούμε μερικές απ΄τις εφαρμογές της γραμματογραφίας.
΄Υστερα μου μιλάει για τη βυζαντινή καλλιγραφία και τη δασκάλα του στα σεμινάρια, την Ελληνοκαναδή Georgia Aggelopoulos. Μου εξηγεί ότι είναι αυτή που χρησιμοποιείται στις κουφικές επιγραφές στα κυριλλικά και τη βρίσκουμε κυρίως στα ρώσικα μοναστήρια ως τεχνική βιγιάζ. “Είναι κάτι που είναι μακριά απ΄την πραγματικότητά μας. Για μας η ιστορία της γραφής σταματάει σε κάποια μοναστήρια, στα κυριλλικά ιδίως. Εκεί λίγο χαθήκαμε κι οι δυο, καθώς μου έδειχνε διάφορα “Κεντήματα” όπως τα χαρακτήρισε όπως αυτό :
Τον ακούω να μιλάει ώρα με πάθος, με λαχτάρα, με αγάπη γι΄αυτό που κάνει και μου δημιουργείται το επόμενο ερώτημα. Επιβεβαιώνει το πάθος και την ανάγκη του να εμπλακεί σ΄όλο αυτό γιατί κάπου μέσα του βρίσκει τον εαυτό του. “Αλήθεια είναι”,
“Η εικόνα, η επικοινωνία, η γραφή, η αποτύπωση του λόγου με τρόπο τέτοιο ώστε να επικοινωνεί μηνύματα”, λέει ο Γιώργος Παζάλος, πραγματικός χείμαρρος.
Το ιδιαίτερο κάτι που χρειάζεται να έχει κάποιος ή να νιώθει κάποιος με τραβάει να εκμαιεύσω τώρα. Γι΄αυτούς που θέλουν ν΄ασχοληθούν θέλω να τον ρωτήσω, τι πρέπει να κάνουν; Τι πρέπει να ξέρουν ; Πρακτικά, για να μπει στις εφαρμοσμένες τέχνες ή να βυθιστεί στην γραμματογραφία πρέπει να έχει τελειώσει μια σχολή γραφιστικής;
- ΄Οχι απαραίτητα. ΄Ενας από τους πιο διάσημους γραφίστες, ο David Carson, που όλοι τον αντέγραφαν για μια δεκαετία, είχε αρχικά σπουδάσει κοινωνιολογία, λέει. Είχε στα χέρια του έναν πρωτόγονο Mac κι ένα φωτοτυπικό κι έφτιαξε ένα fanzine. Κατέληξε να κάνει σεμινάρια ανά τον κόσμο για την αποδόμηση της εικόνας και της επικοινωνίας και τo σχετικό “ρεύμα” του deconstructionism.
΄Ενας συνεργάτης μου εδώ, θα ήθελα να έχει σίγουρα μια εικαστική προπαιδεία και κάποια σχολή γραφιστικής ή σχεδίου στο βιογραφικό του. Το ταλέντο είναι εξαιρετικό, είναι καλό να το έχει κανείς, αλλά χρειάζεται δουλειά και μια προπαιδεία, μια γνώση, για να μπορέσεις να πατήσεις και να φτιάξεις ένα background, ένα portfolio. Να έχεις αίσθηση του τι είναι σύνθεση, τι είναι χρώμα, τις αναλογίες των μεγεθών, την ισορροπία, την ένταση, να ξέρεις πώς αυτά διατυπώνονται στην οπτική επικοινωνία, σ΄αυτό που ονομάζουν έξω visual arts και που εδώ δεν εξασκείται έτσι, αλλά ας χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όρο που είναι δόκιμος.
Ωστόσο είναι Τέχνη, εφαρμοσμένη ναι αλλά Τέχνη; Αναρωτιέμαι, και παίρνω μια κυριολεκτικά πληρωμένη απ΄την πείρα του απάντηση : Ναι, μπορεί να είναι Τέχνη, εφαρμοσμένη, αλλά η διαφορά είναι ότι δουλεύεις για κάποιον. “Καλή η άποψή σου, παιδί μου”, αλλά πρέπει πρώτα να καλύψεις τις ανάγκες αυτού του ανθρώπου, αυτού του οργανισμού που απευθύνεται σε σένα και θέλει να επικοινωνήσει το προϊόν του, την ιδέα του, την υπηρεσία του.... Και πρέπει να το σεβαστείς αυτό, γιατί αυτός σε πληρώνει.
Θυμάμαι σε αντιδιαστολή την αφίσα για τη στρατολόγηση του Uncle Sam και συμφωνούμε ότι ο τρόπος της αποτύπωσης της ιδέας είναι αυτό που κάνει τον γραφίστα καλλιτέχνη και μπορεί να κάνει μια δουλειά του, μια αφίσα να μείνει στην Ιστορία.
Στην περίπτωση των χρηστικών αντικειμένων που θα βρείτε στο society6, όπως και πίσω από κάθε τι που φτιάχνει, πριν το τελικό αποτέλεσμα υπάρχει πολύ δουλειά, προεργασία και προετοιμασία, δουλειά με το χέρι. Και στην περίπτωση της σειράς που παρήγγειλε ο ίδιος όπως λέει χαριτολογώντας στον εαυτό του, με θέμα τον Ελληνικό Κινηματογράφο και σενάριο τις ατάκες, αλλά και στο Μέλι Σάμου, ακολουθεί κι εκείνος με χαρά την τάση που υπάρχει στο εξωτερικό τα τελευταία χρόνια στο lettering “για δουλειές που δίνουν την αίσθηση τoυ χειροποίητου. Ο υπολογιστής “έπαιξε πολύ και κάηκε” , λέει χαρακτηριστικά κι εγώ συμφωνώ ως καταναλώτρια απολύτως μαζί του. “Αλλά και γιατί είναι πιο κοντά σ΄αυτό που είμαστε συνηθισμένοι να φτιάχνουμε με το χέρι μας κι έχει μια πιο ανθρώπινη χροιά και υφή”.
΄Εξι χρόνια σε εκδοτικό οίκο, εκατό εξώφυλλα. Ξεχωρίσαμε δύο. Πολλές φορές ένα εικαστικό παιχνίδι για να μείνει πιστό το ύφος του αγγλικού τίτλου στην ελληνική έκδοσή του. Με μεγάλες δυσκολίες της προσαρμογής στους ελληνικούς χαρακτήρες, καθώς “είναι άλλες οι φόρμες, άλλη η φιλοσοφία”. Με αναζήτηση και ψάξιμο. Με εικαστική επεξεργασία που καθιστούν το αποτέλεσμα ένα έργο τέχνης εν τη γενέσει του, ένα εικαστικό γεγονός, όπως στην Αμνησία που είναι η πρώτη μας εικόνα στο πορτραίτο αυτό. “Είναι μια πονεμένη διαδικασία μέχρι να φτάσει στην τελική επεξεργασία, στον υπολογιστή ή στο photoshop”.
Μπαίνουμε σε βαθιά νερά και αρχίζουμε να μιλάμε για την Αισθητική, για το πόσο η ελληνική εκπαίδευση και η τριβή του ΄Ελληνα καλλιτέχνη και η προπαιδεία του στο σχέδιο με το χέρι πριν το πέρασμα στην εκμάθηση και επεξεργασία με τα σχετικά γραφιστικά προγράμματα, επηρρεάζει πρωτογενώς τη διαμόρφωση της αισθητικής του σε σχέση με τους άλλους σε άλλες χώρες. “Ξεκάθαρα” απαντάει ο Γιώργος Παζάλος ξεκάθαρα. “΄Οταν πέρασα στη Γραφιστική, τους πρώτους μήνες ειχα τρομάξει, γιατί φτιάχναμε τα πάντα στο χέρι. Αργότερα κατάλαβα πόσο καλό μου έκανε αυτή η διαδικασία. Παρότι πέρασε γρήγορα στον υπολογιστή “είναι πολύ σημαντικό, γιατί μαθαίνεις να προβλέπεις το αποτέλεσμα, να μην ξοδεύεις χρόνο, να προβάλλεις αυτό που έχεις σαν ιδέα”.
Ο ΄Ερως με κοιτάει απ΄το χαρτί, πολλές φορές γραμμένος, κι ο Γιώργος Παζάλος με διαβεβαιώνει ότι έγιναν πολλές δοκιμές κι αυτά τα πρωτόλεια αποτελέσματα, ήταν για πλάκα. “Γίνονται πολλές διακοπές, μέχρι να αποκτήσει το χέρι αυτό που λέμε μνήμη, να βαδίσει το μολύβι στο χαρτί, όπως λέμε, αυτό που δε σκέφτεσαι ποιο πόδι θα βάλεις πρώτο....”. Βρίσκω κοινά σημεία στη μέθοδο που ισχύει και για τη λογοτεχνία και το σινεμά, στο να βγει αυτό το όμορφο ως αυθόρμητο, κι ας έχει προηγηθεί τρελή προετοιμασία και εργασία, και το βρίσκει ακριβές.
Επισημαίνει ότι αυτό συμβαίνει και στις πολεμικές τέχνες, όπως αυτή με την οποία ασχολείται τα τελευταία χρόνια το ιαπωνική Αϊκίντο, όπου έχει φτάσει στο πρώτο νταν και πολλλές φορές ασκείται με αόρατο αντίπαλο και η κίνηση και εκεί δουλεύεται ώστε να βγεί φυσική. Του αρέσει η ακρίβεια όπως διαπιστώνω, αλλά δε θέλει να είναι όλα τέλεια. Επιδιώκει όμως να είναι οριοθετημένο και με μέθοδο αυτό που φτιάχνει. Και κάνουμε ένα πέρασμα στην εφηβική και παιδική λογοτεχνία για την οποία έχει φιλοτεχνήσει εξώφυλλα. Μερικά πολύ λεπτομερή κι ένα που είναι φαίνεται απλό, είναι ολόκληρο ζωγραφιστό στο χέρι. Σε μια περίπτωση, η γραμματογραφία έγινε στίγμα του συγγραφέα απ΄το εξώφυλλο κι έτσι η δουλειά του με αναγνωρίσιμη προσωπική σφραγίδα σε αρκετές περιπτώσεις, όπως διαπιστώνουν κι οι φίλοι του μερικές φορές, όπως μας λέει.
- Προσπαθείς να φτιάχνεις ένα γράμμα που να έχει ένα σώμα που να περιγράφει ακριβώς αυτό που λέει η λέξη ε;
- ΄Οχι απαραίτητα, περισσότερο να κάνει εικόνα το περιεχόμενο.
Μου δείχνει ένα βιβλίο που δεν είχε ποντάρει πολύ ο εκδοτικός, αλλά χάρηκε που το έκανε. ΄Επρεπε να γίνει όλο στο χέρι γιατί το illustration του βιβλίου είχε πολλά γράμματα. Είχε να κάνει και με την αφήγηση και με την εικονογράφηση. Να περιγράφει τις εικόνες. Μου δείχνει εικόνες που αντικατέστησε τα γράμματα ώστε να περιγράφουν μια εικόνα με αυγά ή ένα εισητήριο. “Ταιριασμένη υφή με το αμερικάνικο lettering και με την υφή του εικαστικού” , ήταν το στοίχημα εδώ και με αποζημίωσε το αποτέλεσμα.
Η γνωστή μούρλα μου για τα τρένα, με τραβάει στο Κορίτσι του Τρένου, που μου δείχνει. Το εξώφυλλο αυτό έχει υπέροχη κίνηση χωρίς να δείχνει λεπτομέρειες απ΄το τραίνο. ΄Εχεις όμως ήδη επιβιβαστεί σ΄αυτό. Και όπως μου λέει είναι απ΄τα αγαπημένα του. Η κουβέντα ξαναγυρνάει στην Αισθητική κι ο Γιώργος Παζάλος διατυπώνει :
“Μεγάλη κουβέντα. Η Αισθητική δεν αγοράζεται, ή μάλλον αγοράζεται.... Δύσκολα αποκτιέται - και κατακτιέται. Και χτίζεται με πολλά πράγματα. Τι βλέπεις, τι ακούς, τι διαβάζεις... Είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων”.
- Πιστεύεις ότι η ανάγκη κάποιου ανθρώπου να έχει αισθητική στη ζωή του, ή να ζει τη ζωή του με αισθητική, ή να μετράει γι΄αυτόν η αισθητική και να θέλει να υπάρξει μέσα απ΄αυτή, έχει να κάνει με συγκεκριμένα πράγματα του χαρακτήρα του; Δηλαδή είναι συγκεκριμένοι άνθρωποι αυτοί οι οποίοι έλκονται, συγκινούνται να βλέπουν μια όμορφη εικόνα ή να έχουν αισθητική στο ντύσιμό τους, στον τρόπο ζωής τους;
- Νομίζω ότι είναι θέμα εκπαίδευσης. Σίγουρα κάποιοι άνθρωποι τόχουν κι από μόνοι τους. Τόχουν, μπορούν. Θεωρώ όμως ότι χτίζεται. Εκπαιδεύεσαι γι΄αυτό, εκτίθεσαι σε πράγματα.
- Εσύ ως μικρός, αν μπορείς να πας πίσω, να θυμηθείς, στην ηλικία ας πούμε των πέντε ετών;
- ΄Ημουνα πολύ τυχερός γιατί στο σπίτι μου υπήρχαν πολλά βιβλία. Στεναχωριέμαι που μπαίνω σε σπίτια και βλέπω από ελάχιστα έως καθόλου βιβλία. Είχα την τύχη να διαγνώσουν πολύ νωρίς το “πρόβλημά μου” …..
Ξεκαρδίζομαι και παρατηρώ : Κλίση είναι, γιατί το βαφτίζεις πρόβλημα πια, λέω και γελάω, δεξιότητα είναι....
- Δεξιότητα, πες το όπως θες.... Να το καταλάβει η μαμά μου πολύ νωρίς και να με στείλει να κάνω μαθήματα ζωγραφικής. Αυτό. Αυτό ήξερε, αυτό έκανε. Δεν ήξερε γιατί, δεν υπήρχε στόχευση. Σου λέει “Αχ, αφού εκεί είναι, δεν το βλέπεις;
- Και το vintage και η αγάπη σου για τα παλιά αντικείμενα; Εντάξει το vintage σαν τάση, είναι μόδα, αλλά δεν πιστεύεις ότι και για την Ελλάδα σήμερα που περνάει κάτι, ή που πέρασε εν πάσει περιπτώσει και βγαίνει από κάτι, και ζυμώθηκε πολύ με την έλλειψη με την κρίση, με την επιστροφή στα παλιά, με την επαναχρησιμοποίηση παλιών αντικειμένων για πρακτικούς λόγους, πόσο πιστεύεις ότι αυτή η αγάπη είναι ζυμωμένη με το εδώ; Η αγάπη για τα παλιά πράγματα;
- Δεν είναι πολύ ζυμωμένη, σου είπα, θεωρώ ότι το vintage είναι μόδα και θα περάσει, και παραέξω αλλά εδώ ειδικά. Στην Ελλάδα, είμαστε στη φάση, έλα μωρέ πέτα το, χάλασε ! Εξετράφη αυτή η άποψη και η τάση και η στάση ζωής, όλα αυτά τα χρόνια που υπήρχε μια αφθονία, μια φούσκα και είχαμε και μια έλλειψη από χρόνια και θέλαμε να έχουμε πάντα καινούργια πράγματα, πάντα καλύτερα, ξέρεις... μας βγήκε λίγο το μετεμφυλιακό, το μετακατοχικό, μετά που πήραμε λίγο τα πάνω μας ήμασταν λίγο νεοπλουτίδηδες και αντίστοιχα και η αισθητική μας.
- Το vintage γενικά, το “ανακαλώ πράγματα απ΄το παρελθόν”, είναι και λίγο ανθρώπινη ανάγκη, ξέρεις, αυτό που έχει περιγράψει πολύ ωραία ο Γούντι ΄Αλλεν σ΄εκείνη την ταινία, με το Παρίσι, πάντα πιστεύουμε ότι πιο παλιά, αλλού, ήταν πιο ωραία, φανταστικά, υπέροχα, όλα είχαν στυλ... Είναι και λίγο ουτοπία αυτό, δεν ήταν.
- Αλλά υπακούει σε μια ανάγκη να είναι....
- Υπακούει σε μια ανάγκη, ξέρεις, δεν την παλεύω εδώ, δεν περνάω καλά, αλλά σε μια άλλη φάση, σε μια άλλη εποχή, σ΄έναν άλλο κόσμο, ήταν ή θα μπορούσε να ήταν ωραία, καλύτερα και τέτοια. Πώς είναι μόδα όλα αυτά τα χρόνια το fantasy, η φανταστική λογοτεχνία. ΄Εχει γίνει κι αυτό και το κάνουμε γιατί θέλουμε να ζούμε για πάντα.... Τόχει πει κι ο ΄Εκο σ΄ένα βιβλίο “Η Ιστορία της Ασχήμιας”. Εκεί έχει ένα κεφάλαιο που λέει για το βρυκόλακα, και το μύθο του βρυκόλακα. Και αναλύει αυτό. Ο υπεράνθρωπος, που ζει για πάντα, δεν φθείρεται, δεν πεθαίνει. Αλλά έχει και τα προβλήματά του...
Η ώρα περνάει η νύχτα πέφτει, ο Johnny δεν έρχεται. Μένουμε στους εσπρέσσο που έφτιαξε ο Γιώργος Παζάλος και στα σνακ που φιλόξενα με κέρασε και συνεχίζουμε :
- ΄Αρα η ενασχόληση με την Τέχνη ή με τα εικαστικά, η ανάγκη να διατηρηθεί η αισθητική, η επιστροφή στα παλιά αντικείμενα έχει να κάνει πολύ με την αρχή του αιώνιου, του παντοτινού, του άφθαρτου;
- Να σου πω την αλήθεια, δεν το έχω σκεφτεί ποτέ έτσι. Μέχρι και το 12 δεν κράταγα αρχεία. Συμπτωματικά και τυχαία άρχισα να κρατάω για πρακτικούς λόγους. Δεν έδινα σημασία και βρέθηκε κάποιος τρίτος, άσχετος με το χώρο και μου είπε “μα γιατί δεν τα κρατάς”. Από κει και μετά άρχισα αλλά όχι με την επιμέλεια που φαντάζεσαι. Είναι και λίγο εφήμερη η δουλειά μας.
- ΄Ολη αυτή η συζήτηση που κάνουμε, για τα αντικείμενα τα χρηστικά που έχεις σχεδιάσει, όπως αυτό το ρολόι με θέμα τον Ελληνικό Κινηματογράφο, το οποίο εάν αγοραστεί από κάποιον και μπει σε μια κουζίνα, μπορεί να υπάρχει 60 χρόνια, εφόσον δουλεύει ή εφόστον το εκτιμάνε αυτοί... ΄Η όπως υπάρχει αυτός ο αναπτήρας που έχεις εσύ εδώ, η πένα σου, διάφορα αντικείμενα που έχω κρατήσει κι εγώ απ΄τους δικούς μου και μ΄αρέσουν.. Κι αυτό που κάνεις κι εσύ είναι design...
- Nαι είναι design..
- Αλλά παρόλα αυτά ακουμπάει σε κείνη την αισθητική μιας δεκαετίας που είχε τέτοια παραγωγή που είχε εμπορική παραγωγή και που συγκινεί ακόμα... Δηλαδή αυτή τη στιγμή υπάρχουν εικοσάρηδες που βλέπουν Ελληνικό Κινηματογράφο και τα γράμματα είναι τέτοια στις ταινίες...
- Ναι, ισχύει.
- Δηλαδή είναι μια αισθητική που αναπαράγεται και κληρονομείται μ΄αυτόν τον τρόπο, με την εικόνα ή με αυτά που έχουν μείνει, ή με τα αντικείμενα που υπάρχουν... Επομένως, είναι μια τέχνη η οποία μπορεί να έχει συνέχεια, δηλαδή να μείνει στο χρόνο... ΄Οπως εσύ που είδα στη σελίδα ΠΡΟΣΟΧΗ ΕΝΤΕΛΩΣ ΒΙΝΤΑΖ-CAUTION TOTALLY VINTAGE ότι έχεις κρατήσει την οβίδα του πατέρα σου ή την ταμπακιέρα του πατέρα σου...
Γελάει καθώς τα ανακαλεί και μ΄ένα νεύμα συμφωνεί.
- ΄Ολα αυτά κάποιος μπορεί να τα έχει, όπως το καφές και τσιγάρα που είναι εκεί και είναι μιας τέτοιας αισθητικής αλλά είναι φτιαγμένο το 18, και να το κρατήσει και μεθαύριο μπορεί το εγγόνι ν΄ανοίξει το ντουλάπι της γιαγιάς και να βρει του Παζάλου τα σχέδια και να πει “Παιδί μου, έλα να σου δείξω, να σου πω, τι είναι αυτό....”. ΄Οπως μου μιλάς εσύ για τα εξώφυλλά σου και θυμάσαι κάθε στιγμή που έχουν παραχθεί, πώς είναι, τι είχε γίνει έξω, τι γίνεται εδώ.... ΄Εχει μια διαχρονικότητα αυτό το πράγμα.
- Σίγουρα δεν πιστεύω στη μίμηση του παλιού. Αν μπορείς να το πάρεις σαν έναυσμα, σαν έμπνευση, να πατήσεις εκεί και να χτίσεις κάτι καινούργιο είναι πιο παραγωγικό. ΄Η και να το αποδομήσεις κιόλας. Αλλά κάπου πρέπει να πατήσεις. Καμμιά φορά δε θες να πατήσεις καθόλου και να είναι τρομακτικό αυτό που βλέπεις (μου δείχνει ένα κουτί γνωστού ζαχαροπλαστείου) καλή ώρα... και μου αποκαλύπτει πώς έκανε ο ίδιος χωρίς παραγγελία τη δικιά του ιδέα πράξη πάνω στη φίρμα του κουτιού. Το αισθητικό αποτέλεσμα είναι τέλειο.
Μια άσκηση ήταν, δεν το πούλησα. Γυμναστική για το ΓΙώργο και το χέρι του. Και το μάτι του. Και καμαρώνει. “Είπα ότι εγώ δε θα το έφτιαχνα έτσι.
Η συζήτηση πάει στην καλλιγραφία, που είχα κάνει στο σχολείο και του μιλάω για τη δική μου εμπειρία στα χρόνια του σχολείου και πόση σημασία είχε το πάχος των γραμμάτων και η πίεση του μολυβιού σε συγκεκριμένα σημεία “ώστε να γράφεις το όνομά σου μονοκονδυλιά”.
- Εδώ λοιπόν οι δάσκαλοί μου στα διάφορα σεμινάρια θα με μαλώσουνε, διότι, δεν είμαι τόσο πειθαρχημένος, παρότι έχω κάνει πολλά σεμινάρια καλλιγραφίας και η βάση και η δομήε ίναι η καλλιγραφία. Την καλλιγραφία όμως, την παίρνω και πάω λίγο παραπέρα και κάνω κάτι πιο εφηρμοσμένο. Δυστυχώς δεν τη διδασκόμαστε στο σχολείο. Θα έπρεπε, κι ας ακούγεται παλιομοδίτικο, ψυχανγκαστικό. Δυστυχώς τα παιδάκια, κι εγώ μεταξύ άλλων, στο σχολείο χρόνια τώρα αναπαράγουν τη δομή των Helvetica. Αυτό δεν είναι χειρόγραφη γραφή. Υπάρχουν νέοι δικηγόροι ή συμβολαιογράφοι που δεν μπορουν να διαβάσουν παλιά χειρόγραφα συμβόλαια. Απαράδεκτο. ΄Οχι μόνο εδώ. Και στο εξωτερικό.
- Εννοείς ότι η καλλιγραφία διαμορφώνει τον γραφικό χαρακτήρα, κι αυτός με τη σειρά του διαμορφώνει το χαρακτήρα, και γι΄αυτό το θεωρείς απαραίτητο.
- Πέρα απ΄αυτό είναι πολύ σημαντικό ν΄αφήσεις ένα σημείωμα και να είναι καλογραμμένο, να μπορεί να το διαβάσει ο άλλος...
- Οι περισσότεροι όμως δεν γράφουν ούτε καν στο χέρι πια, έτσι;
- Ευτυχώς όμως, υπάρχουν χώροι στον κόσμο, όπως στη Ρωσία, που όταν έχεις κακό χειρόγραφο, σε θεωρούν αμόρφωτο, λίγο χωριάτη....
- Απ΄την άλλη γινόταν στην ελληνική παιδεία τα προηγούμενα χρόνια και μ΄ένα τρόπο λίγο ψυχαναγκαστικό, δηλαδή...
- Είναι ψυχαναγκαστικό.
- ΄Οταν κάναμε καλλιγραφία, θυμάμαι, είχαν καθίσει να μας εξηγήσουν το αισθητικό κομμάτι σε τι εξυπηρετεί και γιατί πρέπει να πατήσεις πιο πολύ εκεί, ποιος είναι ο σκοπός.
- Σαν διαδικασία είναι ψυχαναγκαστική. Απαιτεί πειθαρχία. ΄Εχει να κάνει με την εκπαιδευτική διαδικασία.
- Διαμορφώνει κι ένα αισθητικό μάτι;
- Βεβαίως, ισχύει. Στο πλαίσιο του παιδοκεντρισμού τα ισοπεδώσαμε όλα. ΄Ενα κομμάτι της διαδικασίας είναι και η καλλιγραφία. Είναι πολύ άσχημο να βλέπεις ανθρώπους μορφωμένους και να προσπαθείς να διαβάσεις ένα χειρόγραφό τους. Και να μη διαβάζεται...
- Υπάρχουν και “σχολές”δημιουργικής γραφής που υποστηρίζουν ότι οφείλεις στον εαυτό σου να γράφεις και με μολύβι. Δηλαδή εκτός απ΄τον υπολογιστή, ένα λογοτεχνικό κείμενο διαμορφώνεται διαφορετικά το γραπτό πριν την τελική επεξεργασία και τις διάφορες εκδόσεις.
- Σίγουρα, διαμορφώνεις χαρακτήρα, πέρα απ΄το γραφικό χαρακτήρα. Στις δουλειές μου δεν μπορώ να σου πω ότι το κρατάω αμιγώς. ΄Εχω φύγει απ΄την έννοια της καλλιγραφίας, παίρνω στοιχεία, ιδίως στην πίεση των γραμμάτων, βασικά στοιχεία είναι αυτά, είτε ιαπωνική καλλιγραφία κάνεις, είτε κυριλλικά, είτε ελληνικά, είτε λατινικά. Σαν προπαιδεία υπάρχει, έχω ένα σωρό βιβλία για τεχνικές, πώς μετράω το ύψος της αράδας μου ανάλογα με το τι πένα έχω.... Υπάρχουν αυτά πίσω και λειτουργούν ως υποδομή.
- Το μέλλον σ΄αυτό που κάνεις ποιο πιστεύεις ότι είναι; Τι θάθελες να υπάρχει μετά από είκοσι χρόνια απ΄αυτό που κάνεις;
- Χαίρομαι πάρα πολύ που έχει γίνει μόδα, έχουν ξεφυτρώσει κι άλλα σεμινάρια, κι άλλα, και υπάρχει πολύς κόσμος, όχι απαραίτητα γραφίστες, που ασχολούνται μ΄αυτό. Τους συνάντησα στα σεμινάρια καλλιγραφίας και δεν έχουν καμία σχέση με τη γραφιστική.
- Και φαντάζομαι ότι αυτό σημαίνει, ότι αυτός ο άνθρωπος, κι αν ακόμα δεν είναι γραφίστας, ή δεν το κάνει κατ΄επάγγελμα θα έχει συγκεκριμένη αισθητική και ματιά γενικά στα πράγματα, στα προϊόντα που χρησιμοποιεί στον τρόπο ζωής του.
- Βέβαια, ισχύει αυτό. Συνηθίζεις να βλέπεις και να αναζητάς αργότερα σαν καταναλωτής, προϊόντα πιο προσεκτικά φτιαγμένα.
- Με την εταιρεία σου την PAZLE creative.
- Ναι, ξεκινήσαμε σαν PAZ και Λένα, αλλά δεν συμπορευθήκαμε. Συμφωνήσαμε όμως να το κρατήσω γιατί ήταν δημιορυγικό σαν σύλληψη.
- Ωραία, και τώρα θα ήθελα να σε ρωτήσω, τι θα ήταν αυτό το υπέρτατο, που θα ήθελες να είχες φτιάξει με τα χέρια σου;
- Αχ, δεν ξέρω. Δεν το έχω σκεφτεί.΄Ισως να το κάνω όταν φτάσω στη σύνταξη. Αλλά επειδή είναι μια διαδικασία που φτιάχνω συνεχώς πράγματα, σημαντικά, λιγότερο σημαντικά, αδιάφορα, παρόλα αυτά, επειδή είμαι στη διαδικασία του να φτιάχνω συνέχεια πράγματα, δεν μπορώ να σκεφτώ. Πολλές φορές δεν καταλαβαίνω τι φτιάχνω, και εκ των υστέρων το κοιτάω, και λέω “Κοίτα να δεις!”.
- ΄Η σου το λένε οι άλλοι πιο πολύ...
- Ναι, οκ. ΄Οταν είσαι μέσα σε μια διαδικασία, διασκεδάζω. Pop τέχνη, είναι λαϊκή τέχνη, απευθύνεται στις μάζες..
- ΄Αρα πιστεύεις ότι : “όχι η Τέχνη για την Τέχνη, αλλά η Τέχνη για τον άνθρωπο”.
- Φυσικά.
Χυτπάει το τηλέφωνο και μου δείχνει κι άλλα εξώφυλλα, για τα οποία είναι περήφανος. “΄Εχω μπει σε αρκετά σπίτια”.
- Πες μου ποιος είναι ο αγαπημένος σου συγγραφέας.....
- Ο Τσάρλς Μπουκόβσκι. ΄Εχω κι εγώ τα προβλημάτά μου!...
Επαναλαμβάνει το γνωστό μότο του ο Γιώργος Παζάλος και χαμογελάει σεμνά.
- ΄Οπως και πολλών, συμπληρώνω. Θάθελες, θα σου άρεσε, θα ήταν ανάμεσα στα πολύ ωραία πράγματα που θάθελες να κάνεις, ένα εξώφυλλο για ένα βιβλίο του Μπουκόβσκι;
- Θα ήθελα αν και δε μου έλειψαν τα εξώφυλλα. Κι ο Jacobson πέρασε απ΄τα χέρια μου, και Joyce έχω κάνει.
Διατρέχουμε τα εξώφυλλα, ένα για βιβλία του Μουρακάμι, του Φράντζεν... Είναι όλα πολύ ιδιαίτερα και φέρουν πια το προσωπικό του στίγμα. “Είναι αναγνωρίσιμα” του λέω, “είναι Παζάλος, φαίνονται.”
- Για πες μου λοιπόν τώρα, άμα είχες την επιλογή να βάλεις κάτι σε μια χρονοκάψουλα, που θα τη θάβανε ή θα την ταξιδεύανε στο διάστημα, τι θα ΄βαζες εσύ μέσα, απ΄όλα αυτά που είδαμε σήμερα, ένα vintage αντικείμενο, ένα βιβλίο, ένα σχέδιο... Που θάθελες να τα βάλεις εκεί να ταξιδέψουν...
Γίνεται μια παύση. Σκέφτεται για λίγο.
- Δεν ξέρω, σίγουρα θα ΄βαζα δυο-τρία βιβλία, έναν Κάφκα, ένα Χέμινγουεϊ, ένα του Μπουκόβσκι, μην τυχόν και μείνει τίποτε. Δεν έχει καμία σχέση ο ένας με τον άλλο, αλλά είναι σημεία αναφοράς για μένα. Μερικές απ΄τις πένες μου, τους κονδυλοφόρους μου.
Σηκώνεται και φέρνει τις πένες. Ξετυλίγει τη μαγεία. Μου δείχνει ένα κουτί. Μου εξηγεί ότι έχουν ειδικό μπουκαλάκι που το βουτάς και γράφεις. Κι έρχεται μια αγιασμένη στιγμή. Αυτή που μου δείχνει την ιαπωνική μελάνη. Που είναι συμπυκνωμένη και τη βουτάς σε νερό και την αραιώνεις. Δεν είναι σαν τη σινική μελάνη.
Τη βγάζει απ΄το χάρτινο κουτί της, είναι συμπαγής, σε ράβδο. Μου εξηγεί :
- Αυτό είναι σκόνη από ξύλα, κάρβουνα, μαζί με κάποια ειδική γόμα, φυτική κόλλα, που το συμπυκνώνει, στεγνώνει και γίνεται ένα τέτοιο πλακάκι.
Ρωτάω μαγεμένη πώς χρησιμοποιείται.
- Υπάρχει ένα πράγμα σαν πέτρα, πάνω στο οποίο βάζεις λίγο νεράκι και το τρίβεις. Και ρίχνεις κι άλλο νερό και το τρίβεις πάλι. Και μετά παίρνεις και χρωματίζεις και γίνεται σαν το μελάνι.
Αποσβολωμένη, βρίσκω τις λέξεις :
- Νομίζω ότι αυτό πρέπει να μπει στη χρονοκάψουλα, αν με ρωτάς...
Του ζητάω να διαλέξει τρεις κονδυλοφόρους. Διαλέγει τρεις με περίεργες “μύτες” και κατασκευή. Και μου τις δοκιμάζει γράφοντας. Μιλάμε και για τα χαρτιά, ένα ολόκληρο κεφάλαιο. Η νύχτα έχει έρθει για τα καλά. Του ζητάω να διαλέξει και να τραβήξει τη φωτογραφία που θα είναι η δικιά μας χρονοκάψουλα.
Αυτή η αποτύπωση είναι η τελευταία. Σφραγίζει το τέλος της κουβέντας μας και την αρχή της γνωριμίας μας. Τον ευχαριστώ καθώς σχεδιάζει κάτι ακόμα και στήνουμε τη σύνθεση. Φτιάχνει το φωτισμό, τα κινητά επιστρατεύουν τις φωτογραφικές μηχανές του. Κλικ.
Δίνουμε τα χέρια και με δυσκολία εγκαταλείπω το χώρο και τον αποχαιρετώ με ευγνωμοσύνη. Προσωρινά. Κάτι μου λέει ότι θα υπάρξει συνέχεια πολύ σύντομα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου