Μαρσέλ Προυστ: ο συγγραφέας που αναζήτησε τον "χαμένο χρόνο" | Κατερίνα Καλαμπάκα

Ο Μαρσέλ Προυστ γεννήθηκε στο Παρίσι στις 10 Ιουλίου 1871 και πέθανε σαν σήμερα από πνευμονία και πνευμονικό απόστημα , το 1922. Υπήρξε ένας από τους πιο αναγνωρισμένους συγγραφείς της εποχής του, σπουδαίος δοκιμιογράφος και κριτικός. Συμμετείχε σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς, έγραφε σε περιοδικά μέχρι και κάποια στιγμή ανέλαβε τις εκδόσεις κάποιου. 

Είναι περισσότερο γνωστός για το μυθιστόρημά του “Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο”, το οποίο κυκλοφόρησε σε επτά μέρη από το 1913 έως το 1927. Θεωρείται το καλύτερο μυθιστόρημα όλων των εποχών. Τα τελευταία μέρη, τα εξέδωσε ο αδερφός του μιας και δεν πρόλαβε να τα διορθώσει ο ίδιος λόγω του θανάτου του. Έχει δώσει τροφή για φιλοσοφικά ερωτήματα και προβληματισμούς. Παράλληλα, αρκετοί ερευνητές και αναλυτές έχουν δημοσιεύσει επιστημονικά άρθρα σχετικά με τις θεματικές, που ο Προυστ επεξεργάζεται στο έργο του. Είναι επτά τόμοι το συγκεκριμένο, που όσο κι αν μας φαίνεται παράξενο, ξεκίνησε από μία παιδική ανάμνηση του συγγραφέα καθώς έπινε το τσάι του και μυρίζοντας ένα μπισκότο. Αυτό το έργο θα μπορούσε να είναι προάγγελος μιας νέας εποχής στην παραγωγή κάθε είδους Τέχνης και στο λογοτεχνικό είδος του μυθιστορήματος δίνοντας μας το μήνυμα, πως δεν φτάνει μόνο η φαντασία για να δημιουργήσει κάποιος λογοτεχνία, αλλά πρώτα απ΄ όλα δεν πρέπει να ξεχνάει τα βιώματα του και τις εμπειρίες του, διότι εκεί βρίσκεται η πρώτη ύλη, η οποία θα τον κάνει να βγάλει από μέσα του το καλλιτεχνικό “κτήνος”.

Γεννήθηκε μέσα στην βία, που προκλήθηκε, από την λήξη της Παρισινής Κομμούνας και η παιδική του ηλικία στιγματίστηκε από έντονα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου “Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο” αφορά τις τεράστιες αλλαγές, ιδιαίτερα την παρακμή της αριστοκρατίας και την άνοδο των μεσαίων τάξεων, που σημειώθηκαν στην Γαλλία κατά την διάρκεια της Τρίτης Δημοκρατίας και το τέλος του αιώνα. Μεγάλωσε σε έντονο καθολικό περιβάλλον. Ο πατέρας του διακεκριμένος γιατρός και η μητέρα του γόνος αριστοκρατικής οικογένειας. 

Το 1882, στα 11 του χρόνια, όντας μαθητής λυκείου αρρώστησε από άσθμα κάτι που τον δυσκόλευε καθ' όλη την διάρκεια της ζωής του και τον ανάγκασε να σταματήσει τις σπουδές του για ένα διάστημα. Το ταλέντο του στην πένα άρχισε να διακρίνεται εκείνη την περίοδο κερδίζοντας βραβεία λίγο πριν τελειώσει το σχολείο. Με την βοήθεια των συμμαθητών του, που κατείχαν θέσεις στα ανώτερα, για εκείνη την περίοδο, κοινωνικά στρώματα κατάφερε να χτίσει το όνομα του στα συγγραφικά σαλόνια της Γαλλίας και ταυτόχρονα να του δώσουν όγκο υλικού για το μεγάλο του έργο “Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο”. Σπούδασε νομικά, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία, κατά την διάρκειά τους δημοσίευε χρονογραφήματα σε περιοδικά. Το πρώτο επίσημο έργο του εκδόθηκε το 1896 με τίτλο “Οι ηδονές και οι ημέρες”.

Ο Προυστ τάχθηκε υπέρ του διαχωρισμού εκκλησίας και κράτους. Δήλωσε ότι ο “σοσιαλισμός” αποτελούσε την μεγαλύτερη απειλή στην κοινωνία από ότι η εκκλησία.

Ήταν ένας από τους πρώτους ομοφυλόφιλους συγγραφείς, που μέσα από το έργο του αποκάλυψε διακριτικά τη σεξουαλική του ταυτότητα. Πολλοί δεν ήθελαν να το παραδεχτούν κι ούτε ο ίδιος το έκανε δημοσία. Ήταν μετρημένος και κρατούσε την διαφορετικότητα του για εκείνον. Ο τρόπος γραφής του ήταν αρκετά δύσκολος με αχανείς προτάσεις, γεμάτες με δευτερεύουσες επεξηγηματικές, που μερικές φορές ξεπερνούσαν σε έκταση τη μία σελίδα. Κούραζε στο μάτι η αναλυτικότητα και η εμμονή στην λεπτομέρεια, αλλά ήταν κάτι πέρα για πέρα πρωτοποριακό. Δεν έχει όρια και κανόνες στη γραφή του, χανόταν κι αυτό του άρεσε. Πολλοί τον θεώρησαν υπερεκτιμημένo συγγραφέα, όμως περισσότεροι είναι αυτοί που επηρεάστηκαν από τη γραφή του. Αυτό θα λέγαμε ότι ίσως γινόταν εσκεμμένα, επειδή εκείνη την εποχή μία διαφορετική σεξουαλική ταυτότητα ήταν ταμπού. 

Είπε κάποια στιγμή πως; "Η θύμηση πραγμάτων από το παρελθόν δεν είναι απαραίτητα η θύμηση των πραγμάτων όπως ήταν" κι εννοούσε πως όσο κι αν θέλουμε να αποτυπώσουμε μία ανάμνηση στο παρόν (στο λόγο ή στο χαρτί) , όσο σημαντική κι αν είναι για εμάς ποτέ δεν θα μπορέσουμε να την μεταφέρουμε πιστά με αποτέλεσμα άθελα μας να ανοίγουμε την πόρτα σε "φανταστικές" λεπτομέρειες δημιουργώντας μία ψευδαίσθηση των πραγμάτων ακόμη κι εκείνων, που νομίζουμε ότι έχουμε βιώσει εκατό τοις εκατό. Αυτό θα μπορούσε να ήταν άνετα η απάντηση στην ερώτηση "τι κάνει ένας συγγραφέας, ένας γλύπτης, ένα ζωγράφος; "

• Η ευτυχία θεραπεύει το σώμα, μόνο η θλίψη αναπτύσσει τη δύναμη του νου.
• Το θράσος είναι χρήσιμο σ’ αυτούς που ξέρουν να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες.
• Στην πραγματικότητα, κάθε αναγνώστης είναι, καθώς διαβάζει, αναγνώστης του ίδιου του του εαυτού.
• Οι άνθρωποι θέλουν να μάθουν να κολυμπούν και ταυτόχρονα να κρατούν τα πόδια τους στη στεριά.
• Το ταξίδι της ανακάλυψης δεν σημαίνει να ψάχνεις καινούργια μέρη αλλά να έχεις καινούργια μάτια.