Επιμέλεια : Μαρίνα Καρτελιά.
Το Pause, δημοσιεύει σήμερα, αποσπάσματα από "Το Χαμένο Νόμπελ" του Κώστα Αρκουδέα, τιμώντας τη μνήμη του Γιώργου Σεφέρη, όπως αποτυπώνεται άριστα στο βιβλίο.
[...]
Ο Σεφέρης διορίστηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών και ξεκίνησε τη μακρά του πορεία στο Διπλωματικό σώμα. Η καριέρα του γνώρισε πολλές μεταπτώσεις, με αποκορύφωμα τη 15η Ιουνίου του 1957, όταν ανέλαβε καθήκοντα πρέσβη της Ελλάδας στο Λονδίνο. Τα προηγούμενα χρόνια είχε υποστεί συστηματικό διωγμό στο Υπουργείο Εξωτερικών ως φιλοβενιζελικός μετά το αποτυχημένο κίνημα του Βενιζέλου, που οδήγησε στην επάνοδο του βασιλιά και την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά. Κατόπιν είχε κατηγορηθεί ότι συμμετείχε στη λογοκρισία που επέβαλε το μεταξικό καθεστώς, πράγμα που ο ίδιος είχε αρνηθεί. Εν συνεχεία, είχε ακολουθήσει την ελληνική κυβέρνηση στη Μέση Ανατολή μετά την έναρξη του Πολέμου και είχε παυθεί από το Γραφείο Τύπου το ΄44, όταν την πρωθυπουργία της χώρς ανέλαβε ο Γεώργιος Παπανδρέου. Στο μεταξύ, είχε προλάβει να παντρευτεί τη Μάρω Ζάννου και να εγκατασταθεί στο σπίτι της οδού ΄Αγρας, στο Παγκράτι, τη μόνιμη βάση του.
Κράμα αντιφάσεων, ο Σεφέρης υπήρξε στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του υπηρέτης δυο αφεντάδων. Από τη μια, ο διπλωμάτης Σεφεριάδης και, από την άλλη, ο ποιητής Σεφέρης. Τα πρέπει και τα θέλω του σε διαρκή σύγκρουση. Ο τρόπος με τον οποίο εκφραζόταν ήταν ένα είδος άμυνας, καθώς ήταν βέβαιο ότι, αν έλεγε ξεκάθαρα αυτό που αισθανόταν, θα έχανε τη δουλειά του.
"Το μέγα λάθος της ζωής μου ήταν που ήμουν φτιαγμένος για τη θάλασσα κι έγινα στεριανός", διαπίστωσε με πίκρα. "Είναι γνώρισμα του θαλασσινού να μην είναι πουθενά ευχαριστημένος".
Ο καθηγητής φιλολογίας Γιώργης Γιατρομανωλάκης έκανε ένα σχόλιο επ΄αυτού στην εφημερίδα Το Βήμα, στις 22 Φεβρουαρίου 2004.
Ο Γιώργος Σεφέρης αποτελεί μοναδική περίπτωση ποιητή που προσπαθούσε συνεχώς να ισορροπήσει ανάμεσα στις ποικίλες μορφές των προσωπικών του διλημμάτων. Ανάμεσα στην παράδοση και στον μοντερνισμό, στην εντοπιότητα (ελληνικότητα, αν θέλετε) και στη βαθιά ευρωπαϊκή του συνείδηση, στον εγγενή συντηρητισμό του και στον αναμφισβήτητο φιλελευθερισμό του, στην παγίδα της όποιας διαχρονικότητας και στο παρόν, στον άλλο κόσμο και σε τούτο τον κόσμο, σε αυτή τη γυναίκα και στην άλλη γυναίκα. Σε αυτή την κόλαση και σε τούτο τον παράδεισο.
"Τα ποίηματά μου είναι στενά δεμένα με τα πράγματα που είδα και έζησα" αποκάλυψε ο Σεφέρης στην αλληλογραφία του με τον λογοτέχνη και κριτικό Ανδρέα Καραντώνη, διευθυντή του περιοδικού Νέα Γράμματα.
Αυτή ήταν η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή ήταν ότι πάνω σε τούτη τη στέρεη βάση έβρισκαν χώρο να κινηθούν (να χορέψουν, για την ακρίβεια) η έμπνευση και η διαίσθηση, το όνειρο και η φαντασία. Περνώντας μέσα από όλα αυτά τα φίλτρα, τα βιώματα του ποιητή μεταλλάσσονταν και αποκτούσαν συμβολική διάσταση, πριν πάρουν την οριστική τους μορφή. Τα επονομαζόμενα "κλειστά ποιήματα" του Σεφέρη ήταν τόσο δυσνόητα, με έντονο το στοιχείο του παραλόγου, που χρειαζόταν κανείς ένα "μυστικό χάρτη" για να προχωρήσει στην ερμηνεία τους.
Ο διάλογος του Σεφέρη με την Οδύσσεια και τους τρεις τραγικούς ποιητές ήταν αδιάλειπτος, το κρυφό νήμα που συνέδεε το χθες με το σήμερα. Εξίσου αδιάλειπτος ήταν και ο διάλογός του με την ψυχανάλυση, με το ασυνείδητο που έψαχνε τρόπους να εκφραστεί. Οι ελεύθεροι συνειρμοί είχαν την τιμητική τους, γι΄αυτό και έψεγε όσους επιχειρούσαν να ερμηνεύσουν την ποίησή του με μοναδικό εργαλείο τη λογική. Τα σύμβολα που χρησιμοποιούσε ήταν πέτρες, σπηλιές, δέντρα, λιβάδια, πηγάδια, αγάλματα, καθρέφτες και πολλά ακόμα. Η θάλασσα στη σεφερική ποίηση, για παράδειγμα, ταυτιζόταν άλλοτε με τη γυναίκα και άλλοτε με το θάνατο.
Ακολούθησαν οι ποιητικές συλλογές Ημερολόγιο Καταστρώματος Α΄, Β΄και Γ΄, καθώς και η πολυσχολιασμένη Κίχλη, ίσως το πιο στρυφνό και δύσκολο έργο του. Σε αυτά, όπως και στα επόμενα έργα του, είχε επίγνωση ότι τα χνάρια του ήταν ορατά από μεγάλη απόσταση.
Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας.
Σπέρνονται γεννιούνται σαν τα βρέφη
ριζώνουν θρέφονται με το αίμα.
΄Οπως τα πεύκα
κρατούνε τη μορφή του αγέρα
ενώ ο αγέρας έφυγε, δεν είναι εκεί
το ίδιο τα λόγια
φυλάγουν τη μορφή του ανθρώπου
Κι ο άνθρωπος έφυγε, δεν είναι εκεί.
Τρία Κρυφά Ποιήματα, "Επί Σκηνής"
[...]
Η δήλωση του Σεφέρη κατά της Χούντας μεταδόθηκε από την Ελληνική Υπηρεσία του BBC, τον ραδιοφωνικό σταθμό του Παρισιού και την Ντόιτσε Βέλλε, φτάνοντας σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Χούντα αντέδρασε, αφαιρώντας του τον τίτλο του πρέσβη επί τιμή και το δικαίωμα χρήσης διπλωματικού διαβατηρίου, με τη δικαιολογία ότι η δήλωσή του είχε αναμεταδοθεί από το
ραδιόφωνο της Σοβιετικής ΄Ενωσης, συνεπώς θεωρούνταν αντεθνική προπαγάνδα. Τούτο όμως δεν εμπόδισε τον Σεφέρη να πάρε μέρος στα αντιστασιακά Δεκαοχτώ Κείμενα, τον Ιούλιο του 1970, με το εξόχως συμβολικό ποίημα "Οι γάτες τ'Αϊ-Νικόλα":
Την κάθε αυγή χτυπούσε μια καμπάνα
και ξεκινούσαν τσούρμο για τη μάχη.
΄Ολη μέρα χτυπιούνταν ως την ώρα
που σήμαιναν το βραδινό ταγίνι.
Απόδειπνα πάλι η καμπάνα
και βγαίναν για τον πόλεμο της νύχτας.
΄Ητανε θαύμα να τις βλέπεις, λένε,
άλλη κουτσή, κι άλλη στραβή, την άλλη
χωρίς μύτη, χωρίς αυτί, προβιά κουρέλι.
΄Ετσι με τέσσερις καμπάνες την ημέρα
πέρασαν μήνες, χρόνια, καιροί κι άλλοι καιροί.
΄Αγρια πεισματικές και πάντα λαβωμένες
ξολόθρεψαν τα φίδια μα στο τέλος
χαθήκανε· δεν άντεξαν τόσο φαρμάκι.
[...]
Το Χαμένο Νόμπελ, Κώστας Αρκουδέας,
Εκδόσεις Καστανιώτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου