Ο Ανδρέας Εμπειρίκος πέθανε σαν σήμερα, από καρκίνο του πνεύμονα, το 1975 και υπήρξε σπουδαίος ποιητής, πεζογράφος, φωτογράφος και ψυχαναλυτής. Γεννημένος στη Ρουμανία, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1902 και αργότερα παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και αγγλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο King's College του Λονδίνου. Την περίοδο 1926-1931 έζησε στο Παρίσι, όπου συνδέθηκε με τον κύκλο των υπερρεαλιστών και ασχολήθηκε ενεργά με την ψυχανάλυση.Το 1931 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Ελλάδα, πραγματοποιώντας την πρώτη εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα το 1935.
Ως λογοτέχνης ανήκει στη Γενιά του '30 και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ελληνικού υπερρεαλισμού. Υπήρξε εισηγητής του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, πιστός στο κίνημα όσο κανένας άλλος Έλληνας συγγραφέας. Από το σύνολο του έργου του ξεχωρίζει η πρώτη ποιητική συλλογή του, με τίτλο Υψικάμινος, που είναι το πρώτο αμιγώς υπερρεαλιστικό κείμενο στην Ελλάδα. Ο ποιητής χρησιμοποιούσε την "αυτόματη γραφή" και αποδέσμευε έτσι από τους χώρους του υποσυνείδητου έναν πλούτο από εικόνες, χωρίς βέβαια λογικό ειρμό, αλλά με την γοητεία μιας υπερπραγματικής αίσθησης. Είχε τσακωθεί με το μέτρο και τον ρυθμό κι είχε παντρευτεί τον ελεύθερο στίχο σε συνδυασμό τις"κλισέ" εκφράσεις, οι οποίες "δολοφονούσαν την "βασίλισσα"καθαρεύουσα.
Σε νεαρή ηλικία, ο Εμπειρίκος, ενστερνίστηκε τον Μαρξισμό. Σύντομα, όμως, τον αποκήρυξε μετά τη σύλληψή του κατά τα Δεκεμβριανά. Αφότου πέρασε από ανάκριση, οδηγήθηκε μαζί με άλλους ομήρους στο χωριό Κρώρα, αλλά κατάφερε να δραπετεύσει στη Θήβα και από εκεί να επιστρέψει στην Αθήνα. Αυτή η εμπειρία ανήκει στη βάση της συγγραφής του Μέγα Ανατολικού, που κατά μία ερμηνεία συμβολίζει μεταξύ άλλων και την άρνηση οποιασδήποτε κρατικής μορφής κομμουνισμού. Ακόμη, βρίσκεται ανάμεσα στα πεζά έργα του, που προκάλεσε αντιδράσεις για την ελευθεροστομία και το ερωτικό περιεχόμενό του. Δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατο του και κατέχει τον τίτλο του τολμηρότερου έργου στην ιστορία της νεότερης λογοτεχνίας, αν και υπάρχουν και "χειρότερα".
H σχέση του Εμπειρίκου με την Αριστερά ανανεώθηκε λίγα χρόνια αργότερα, επηρεασμένος μεταξύ άλλων από το κίνημα των μπήτνικς, αλλά και της Νέας Αριστεράς στην Αμερική, με αποτέλεσμα να ξαναγίνει αριστερός, όχι όμως και κομμουνιστής. Ακούγεται ότι ποτέ δεν έπαψε να είναι κομμουνιστής απλά σταμάτησε να το δείχνει έντονα κάτω από την "μάσκα" του αριστερού επειδή έπρεπε να κρατήσει ένα συγκεκριμένο και υψηλό κοινωνικό προφίλ και λόγω της συγγραφικής του ιδιότητας, αλλά πρωτίστως της ψυχαναλυτικής.
Το 1940 παντρεύτηκε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου με την οποία χώρισε μετά από λίγο. Στο διάστημα της Κατοχής οργάνωνε συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών, όπου διαβάζονταν αποσπάσματα των έργων τους, καθώς και άλλων. Αρχικά, οι συναντήσεις αυτές αφορούσαν λίγους στενούς φίλους του Εμπειρίκου, ωστόσο σύντομα διευρύνθηκαν και έφθασαν να περιλαμβάνουν έναν ευρύ κύκλο καλλιτεχνών, με συμμετοχή ποιητών όπως: Γκάτσος, Εγγονόπουλος, Βαλαωρίτης και άλλοι. Κατάφερε να επηρεάσει λογοτεχνικά τόσο τους παραπάνω όσο τους Οδυσσέα Ελύτη και Νίκο Κάλα.
Η ποιητική συλλογή Οκτάνα εκφράζει επίσης ένα συγκροτημένο φιλοσοφικό και κοσμικό σύστημα, πραγματευόμενη τον έρωτα, τον θάνατο και το όραμα ενός νέου κόσμου ως βασικά θέματα. Αποτελείται από 31 πεζά κείμενα, λυρικής διάθεσης, τα οποία καλύπτουν μία μεγάλη χρονική περίοδο, γραμμένα από το 1942 μέχρι το 1965. Στο κείμενο της συλλογής με τίτλο Όχι Μπραζίλια μα Οκτάνα (1965), ο Εμπειρίκος αναφέρεται στη δημιουργία μίας νέας πόλης που θα ονομαστεί Οκτάνα, συνοψίζοντας τις αρχές μιας «ερωτικής, φροϋδικής φιλοσοφίας, επικεντρωμένης στη σεξουαλική επιθυμία» και με προτεραιότητα στην καθαρά πνευματική λειτουργία της ποίησης. Στην ίδια συλλογή περιέχονται τέσσερα πεζά ποιήματα, γραμμένα την περίοδο 1963-64, με αναφορές σε ποιητές της μπητ γενιάς, που φανερώνουν την ιδεολογική του συγγένεια με τα ειρηνιστικά αλλά και αναρχικά κηρύγματά της.
Υπήρξε ο πρώτος Έλληνας ψυχαναλυτής σε μία εποχή, που κανείς δεν υποστήριξε το καινούργιο και το πρωτοπόρο. H γενικότερη του ενασχόλησή ξεκίνησε την περίοδο των σπουδών του στη Γαλλία, κατά την οποία συνδέθηκε με τον Ρενέ Λαφόργκ, έναν από τους ιδρυτές της γαλλικής ψυχανάλυσης. Μεγάλη του αγάπη, επίσης, υπήρξε η φωτογραφία. Κατά τον γιο του, Λεωνίδα Εμπειρίκο, «κυκλοφορούσε πάντα με μηχανή, συχνά με δύο, ενίοτε και με τρεις».Το φωτογραφικό του έργο είναι εξαιρετικά πλούσιο, πολύμορφο και ποιοτικά άνισο. Τα θέματα, που απεικόνισε, είναι μεικτά και περιλαμβάνουν αναμνηστικές φωτογραφίες, τοπία στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, σκηνές δρόμου (κυρίως από το Παρίσι και το Λονδίνο), προσωπογραφίες οικείων προσώπων, γυμνά, νεκρές φύσεις καθώς και άλλες φωτογραφίες υπερρεαλιστικού χαρακτήρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου