Σελιδοδείκτης | Τ. S. Eliot Η ΄Ερημη Χώρα, Προύφροκ, Οι Κούφιοι ΄Ανθρωποι |Γιάννης Αντιόχου

Γράφει η Μαρίνα Καρτελιά.

Η ΄Ερημη Χώρα - Προύφροκ - Οι Κούφιοι ΄Ανθρωποι

Σε μια αχλύ τυλιγμένο το βιβλίο. Σε ένα πέπλο που όπως έμαθα, όπως ένιωσα, το επεδίωκε και το επιδιώκει ο ίδιος ο ΄Ελιοτ. Και στην παρουσίαση το ακολούθησε και το σεβάστηκε κι ο ίδιος ο Γιάννης Αντιόχου, ο μεταφραστής αυτής της υπέροχης έκδοσης. 

Για να μάθουμε πήγαμε, για να τυλιχτούμε στις λέξεις του κι όσοι ήταν εκεί μας βοήθησαν να γνωρίσουμε τον T.S. Eliot. Με προσοχή, ευλάβεια και εμβάθυνση μας ξεδίπλωσαν το κουβάρι της ύπαρξής του, της άσκησης του στην Τέχνη του. 

Σε ένα γεμάτο φιλόξενο Poems & Crimes των εκδόσεων Γαβριηλίδη, είχαμε την ευκαιρία να μυηθούμε των αχράντων του ποιητή. Διατυπώθηκε σαφώς ο σεβασμός στη μετάφραση Σεφέρη. Αναπτύχθηκαν οι παράμετροι όπου οι δυο αποδόσεις προσεγγίζουν και πού αποκλίνουν. Η συγκίνηση και η φροντίδα όσων ενέσκυψαν με την ίδια αφοσίωση που καταφανώς έχει επιδείξει ο Γιάννης Αντιόχου, φάνηκε απ΄τις αναλύσεις όλων, απ΄τις αναγνώσεις - ερμηνείες των ποιημάτων. 

Το ίδιο το βιβλίο, ένα κόσμημα. Δεν το έχω διαβάσει ακόμη, κι όμως κατάφερε ο Αντιόχου να με κάνει να μπω στο βιβλίο. Να το χαϊδέψω. Να το ξεφυλλίσω. Να χαθώ στα ποιήματα που ζουν και στις δυο γλώσσες, στο πρωτότυπο στα Αγγλικά και στην απόδοσή τους στα Ελληνικά. Να καμαρώσω τη συλλεκτική έκδοση, που απ΄ό,τι έμαθα τα 100 αριθμημένα αντίτυπά της σχεδόν εξαντλήθηκαν. Να αποκτήσω ένα απ΄αυτά για να διαπιστώσω ότι έχει άκοπες σελίδες. Για όσους μεγάλωσαν σ΄έναν κόσμο με πολλά άκοπα βιβλία, είναι οικείο αυτό. 

Σε όσους δεν ξέρουν τι σημαίνει, θα πω αυτό. Τα πολυτιμότερα βιβλία μας, τα αγοράζαμε και για να τα διαβάσουμε έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε ένα μαχαίρι για να κόψουμε τη σελίδα. ΄Ετσι η μυσταγωγία για την ανακάλυψη του περιεχόμενου λαμβάνει άλλες διαστάσεις. Βάζει τον αναγνώστη σχεδόν να μετέχει στην έκδοση. 

Η ιδιαίτερη προσωπικότητα του ποιητή, τα αδιέξοδά του, οι εσωτερικές συγκρούσεις του, αναπτύχθηκαν στην παρουσίαση αυτή από τον Γιάννη Αντιόχου, ο οποίος πραγματοποίησε ενδελεχή έρευνα στις πηγές και σε ό,τι δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι υπάρχει, αποδίδοντας με φρέσκια προσέγγιση, στο εδώ και τώρα, τον τίτλο ΄Ερημη Χώρα, ώς ΄Αγονη Γη, αν και, με προσήκοντα σεβασμό στην αρχική έκδοση, ο τίτλος διατηρήθηκε στην παρούσα απόδοση. 

Ο Γιάννης Αντιόχου απευθύνεται στον ποιητή στο δεύτερο πρόσωπο. Μέσα απ΄την επικοινωνία του με κείνον, ξετυλίγεται έτσι αβίαστα το νήμα της ζωής του, τα βήματά του, η πορεία του απ΄την Αμερική, στην Ευρώπη. Καταλήγει στο Λονδίνο. Μεταξύ των αποσπασμάτων της συνομιλίας του μεταφραστή με τον ποιητή, - που όπως ειπώθηκε για την σωστή απόδοση, είναι απαραίτητο να τον ενστερνιστεί, ο μεταφραστής δηλαδή να "μπει" στον ποιητή, να γίνει ένα για λίγο - παρεμβάλλονταν οι στίχοι των ποιημάτων. 

Ακούγοντας τις απαγγελίες, η συγκίνηση όλο και μεγάλωνε. 

Εξαιρετική η Rafika Chawishe, η οποία εκτός του ότι τα ερμήνευσε ως ηθοποιός εξαιρετικά, κατέδειξε ότι είχε ενσκύψει στον ποιητή και στο έργο του. Τον είχε πρώτα ενστερνιστεί ως αναγνώστρια για να τον αποδώσει ερμηνευτικά. Γι΄αυτό και "τραγουδούσε" τα ποιήματα, όπου υπήρχαν στίχοι τραγουδιών, εκπλήττοντας και τον μεταφραστή του έργου. 

Η γλυκύτατη Ειρήνη Παπακυριακού στην ανάλυσή της, υπήρξε σαφής, περιεκτική και επίσης συγκινητική. Καταλάβαμε ακριβώς χωρίς περισπούδαστες ή πομπώδεις επισημάνσεις, την εργασία του Αντιόχου, τη φύση της ποιητικής του ΄Ελλιοτ, τις αντιστοιχίες με την μετάφραση Σεφέρη. 

H Χριστίνα Οικονομίδου, περιεκτική και επίμονη, κι ο Νίκος Ερηνάκης, εξίσου υπομονετικός, προσπάθησαν με τις εύστοχες ερωτήσεις τους προς τον Γιάννη Αντιόχου, να εκμαιεύσουν ό,τι βαθύτερο είχε ανακαλύψει ο επιμελητής στην έρευνά του, σε βιβλιοθήκες, βιβλιογραφίες και πηγές.

Στο τέλος, εξαιρετικές ερμηνείες των ποιημάτων όπως αυτή του Σεμπαστιάν Τσιφή ήαπό βάθους καρδίας, έκαναν τα μάτια πια να λευτερώνουν τα δάκρυα αβίαστα. Στο κατάμεστο καφέ, δεν έπεφτε καρφίτσα, οι ανάσες ακούγονταν μόνο. 

Δεν γύρισα να κοιτάξω, αλλά είμαι σίγουρη ότι πίσω μου στα σκαλιά, σκούπιζε τα γυαλιά του καθιστός ο Τhomas Sterns Eliot, καμαρώνοντας τον Γιάννη Αντιόχου, να απαγγέλει σιωπηλά, κουνώντας μόνο τα χείλη, ενώ ο καταπληκτικός Βλαδίμηρος Νικολούζος, ισοπέδωνε την τελευταία ικμάδα αυτοσυγκράτησης της ευαισθησίας μας, που πια ξεχείλισε καθώς ο Eliot μας αποκαλυπτόταν αύτανδρος. 

Το κείμενο αυτό θα μπορούσε επίσης να το έχει υπογράψει η Μαρία-Νεφέλη Δήλου.

Τ. S. ELIOT, Η ΄Ερημη Χώρα, Προύφροκ, Οι Κούφιοι ΄Ανθρωποι, 

Εισαγωγή - Μετάφραση - Επίμετρο : Γιάννης Αντιόχου.

Εκδόσεις Γαβριηλίδη.