Σελιδοδείκτης | Η Εβραία Νύφη | Νίκος Δαββέτας

Η Εβραία Νύφη - Ρέμπραντ
Amsterdam - Rijksmuseum

Γράφει η Μαρίνα Καρτελιά

Πώς είναι δυνατόν να ταυτιστείς με πράγματα, καταστάσεις, πρόσωπα που είναι άγνωστά σου, που δεν είναι δεμένα με βιώματά σου, που δεν αποτελούν το δικό σου παρελθόν, αλλά γίνονται τρανταχτό παρόν σου;


Υποθέτω πως μια ιστορία, όταν ειπώνεται με διαφορετικό ξεχωριστό τρόπο, το καταφέρνει αυτό, όπως λέει ο Μπέκετ. Βρέθηκα όμορφα χαμένη σ΄ένα βιβλίο γεμάτο πίνακες, ρήσεις ποιητών, στίχους, ιστορίες προσωπικές αδικοχαμένων ή επιζώντων Εβραίων. Τις διηγείται ο Νίκος Δαββέτας, με αφοπλιστική ειλικρίνεια, με δημοσιογραφική ωμότητα περιγραφών που οξύμωρα και υπέροχα, καταφέρνουν να σου κινητοποιήσουν τα πιο βαθιά συναισθήματα....


Η Εβραία Νύφη είναι ένα βιβλίο βραβευμένο, από την Ακαδημία Αθηνών. Αλλά δεν το διάλεξα γι΄αυτό. Είχα διαβάσει πριν το Ωστικό Κύμα. Και από άποψη ικανότητας του συγγραφέα να προκαλεί έντονα συναισθήματα, το e-book που απέκτησα, είναι Ωστικό Κύμα επί Δέκα. Τουλάχιστον.


Επιπλέον, είναι αξιοθαύμαστο το πώς ένα κεφάλαιο της Ιστορίας που με απασχολεί εδώ και καιρό, αυτό της ζωής και της άδικης μοίρας του 96% περίπου των Σεφαραδιτών Εβραίων της Θεσσαλονίκης, μπορεί να το αφηγηθούν διαφορετικοί συγγραφείς και να αποδοθούν πτυχές της ιστορίας το ίδιο συγκλονιστικά, αλλά να μη μοιάζουν. Να έχουν ως μόνο κοινό αυτό που συναντώ και πάλι, στο βιβλίο αυτό : τη βαθιά στόφα της όμορφης γραφής που συγκινεί με την απλότητά της. Με τη δωρικότητά της. Με την αιχμαλωτιστική απεικόνιση μιας ζοφερής πραγματικότητας.


Αρχικά λοιπόν, είχα διαβάσει για το θέμα το μυθιστόρημα 10 ώρες Δυτικά, του Γιώργου Γλυκοφρύδη, καθώς και το διήγημα Στη Σκάλα του Μόλχο, από τη συλλογή "Νοέμβρης" του Γιώργου Σκαμπαρδώνη. Η Εβραία Νύφη, έχει τον ίδιο κεντρικό ιστορικό πυρήνα. Αναπτυγμένο διαφορετικά, αλλά συγκλονιστικά. Μέσα απ΄την ιστορία της ηρωίδας, της Νίκης, και την αφορμή που δίνει για να ξετυλίξει ο συγγραφέας το νήμα του διωγμού και της τραγικής κατάληξης του συνόλου σχεδόν των Θεσσαλονικών Εβραίων, ξεπηδά μια άλλη "ιστορία" από κάτω. Αυτή που πάντα υπάρχει και φαίνεται αργότερα σ΄ένα καλό βιβλίο.

Μηχάνημα κοπής κίτρινων αστεριών.
Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Ο τίτλος ωστόσο του βιβλίου είναι δεμένος άρρηκτα και με την Τέχνη. Αλλά το πώς - και κυρίως το γιατί - θα το αφήσω να το ανακαλύψετε μόνοι σας. Ο ήρωας, με αφορμή τη γνωριμία του και την ερωτική σχέση του με τη Νίκη, έρχεται αντιμέτωπος με το ίδιο του το παρελθόν και τα αδιέξοδά του, που θαμμένα ή τεφροποιημένα ως θύματα, ζωντανεύουν και επανέρχονται επιτακτικά να ζητήσουν επίλυση. Επούλωση. Λύτρωση.

Γιατί αριστοτεχνικά δεμένο πάνω στο κουβάρι της ιστορίας των εκτοπισμένων Εβραίων και του μαρτυρίου τους, είναι ένα άλλο μεταγενέστερο μαρτύριο, αυτό των θυμάτων του Εμφυλίου. Της δικής τους βασανιστικής πορείας μέσα στην ελληνική κοινωνία, όπως διαμορφώθηκε μετά το κομβικό αυτό σημείο της μεταπολεμικής ιστορίας του τόπου.


Είναι μια πορεία που είχε αφήσει τα σημάδια της στην καθημερινότητα όλων όσων έζησαν την εποχή. Και κληρονομήθηκε και στην οικογένεια του ήρωα και στον ψυχισμό του εν πολλοίς : Ο ρόλος που έπαιξε το ιστορικό γεγονός στην εξέλιξη της ζωής του πατέρα του. Η σχέση του με τον πατέρα του και η επαναδιαπραγμάτευσή της από πλευράς του, όταν αυτός δεν είναι πια στη ζωή. Και η τελείωσή της με τον πιο τραγικό τρόπο, μέσα από ένα σύγχρονο με την αφήγηση γεγονός, τις πυρκαγιές στην Ηλεία.


Πώς δένουν όλα αυτά; Ο Νίκος Δαββέτας έχει έναν μοναδικό, δωρικό τρόπο να αποτυπώνει όσα συγκλονιστικά έχει να πει με μια απλότητα αφοπλιστική. Τα πιο τραγικά λέγονται με τον πιο φυσικό τρόπο. Μπήκα στο βιβλίο αυτή τη φορά. Αφέθηκα στην ιστορία. Πήρα όλη την υπαρξιακή αγωνία, την αναζήτηση της εσωτερικής ταυτότητας, την ανάγκη για το απάγκιο σε μια κατάσταση, έναν άνθρωπο, ένα τόπο που μπορούμε να αποκαλούμε πατρίδα.


Αυτό συνέβη ίσως γιατί στην αναζήτηση μιας τέτοιας πατρίδας είμαι κι εγώ αυτόν τον καιρό. ΄Ισως γιατί ο τρόπος που είναι γραμμένο αυτό το καλό βιβλίο και η ιστορία που διηγείται να κατάφερε να μου το θυμίσει. Και κατάφερε και κάτι ακόμη : να μου δώσει το κουράγιο να συνεχίσω να ψάχνω και να εδραιώσει μέσα μουτην πεποίθηση ότι θα την βρω.


Καλή αναζήτηση και σε σας. Σε μένα απομένει τώρα η δεύτερη ανάγνωση του βιβλίου. Που πάντα έχει ν΄αποκαλύψει όσα έμειναν απ΄την πρώτη.

Προσθήκη λεζάντας

Υ.Γ. Το Βερολίνο με καλεί. Μου είναι πλέον ξεκάθαρο, είναι το τέταρτο που το περιγράφει έτσι. Με τέτοια αγάπη. Κάτι με περιμένει εκεί. Πάω να ψάξω για εισητήρια.

Nίκος Δαββέτας, Η Εβραία Νύφη, Εκδόσεις Μεταίχμιο.